ആദ്യകാലങ്ങളിൽ ഇന്ത്യൻ പട്ടാളക്കാരെ “കർഷകരുടെ സർവകലാശാല” എന്ന ഓമനപ്പേരിൽ ആയിരുന്നു വിളിച്ചിരുന്നത്. ആ കാലഘട്ടത്തിൽ കർഷകർ ആയിരുന്നു പട്ടാള ജോലികൾ ചെയ്തിരുന്നത്. എന്നാൽ ഇന്ത്യൻ സൈന്യം ഇന്ന് കാണുന്ന രീതിയിലേക്ക് വളരാൻ ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യം നല്ലൊരു പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. മൗര്യ സാമ്രാജ്യത്തിൽ നിന്നുമായിരുന്നു സൈന്യം ഉയർന്നു വന്നത്. എന്നാൽ അത് ഇന്ന് കാണുന്ന രീതിയിലേക്കു മാറാൻ ഗുപ്ത സാമ്രാജ്യവും മുഗൾ സാമ്രാജ്യവും ആണ് കാരണം എന്ന് പറയുമ്പോഴും ഇന്ന് സേനയിൽ കാണുന്ന ആയുധങ്ങൾക്കും പരിശീലനങ്ങൾക്കും പിന്നിൽ ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം ആയിരുന്നു. ബ്രിട്ടനിലെ ആഫ്രോ-ഏഷ്യൻ സാമ്രാജ്യം നിലനിർത്തുന്നതിനും ചെറുത്തു നിൽപ്പിൻ്റെ അടയാളങ്ങൾ തകർക്കുന്നതിനു വേണ്ടി 1882-ൽ സാലിസ്ബറി പ്രഭു ഒരു ശ്രമം നടത്തി. ഈ ആശ്രിതത്വം അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടെങ്കിലും, കൊളോണിയൽ ഭരണകൂടം, 1857-ലെ കലാപത്തിൻ്റെ പാഠങ്ങൾ ഒരിക്കലും മറന്നില്ല, കർശനമായ നിരീക്ഷണത്തിലൂടെയും സംഘടനയ്ക്കുള്ളിലെ വെള്ളക്കാരുടെ ആധിപത്യം നിലനിർത്തുന്നതിലൂടെയും സൈനിക യൂണിറ്റുകളുടെ വംശീയ ഘടനയിലൂടെയും സൈന്യത്തെ ശക്തമായി നിയന്ത്രണത്തിലാക്കാൻ അവർ ശ്രമിച്ചു. – അതിനെ വ്യത്യസ്ത വംശീയ വിഭാഗങ്ങളുടെ മൊസൈക്ക് ആക്കി മാറ്റി ‘ആയോധന കലകൾക്ക്’ ആയിരുന്നു മുൻഗണന നൽകിയിരുന്നത്.
1915 ആയപ്പോഴേക്കും മുസ്ലീങ്ങളും സൈന്യത്തിൻ്റെ 40 ശതമാനവും ഹിന്ദുക്കൾ 30 ശതമാനവും സിഖുകാരും 19 ശതമാനവും ഗൂർഖകളുടെ ശതമാനം 10 ആയി. വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഇന്ത്യയിലെയും നേപ്പാളിലെയും ഗ്രാമങ്ങൾ ആയി ഇത് തുടർന്നു, അവിടെ ഉള്ള യുവാക്കൾക്ക് പട്ടാളത്തിലെ ജോലികൾ ‘മാന്യമായ’ തൊഴിൽ സ്രോതസ്സായി മാറിയിരുന്നു. സൈനിക ജീവിതം അത്തരം യുവാക്കൾക്ക് പുറം ലോകവുമായി ഇടപഴകാനുള്ള അവസരവും നൽകി. ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിൻ്റെ പ്രിയപ്പെട്ട ഔദ്യോഗിക വിളിപ്പേര് “കർഷകരുടെ സർവ്വകലാശാല” എന്ന് ആയിരുന്നു. ആ കാലഘട്ടത്തിൽ കർഷകർ ആയിരുന്നു കൂടുതലും.അവർ അതിൽ ഉള്ള കരുത്തരായ യുവാക്കൾ ആയിരുന്നു യുദ്ധത്തിന് ഇറങ്ങിയിരുന്നത്.
The Indian Empire At War എന്ന ജോർജ്ജ് മോർട്ടൺ-ജാക്കിൻ്റെ പുസ്തകത്തിൽ, ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധ സമയത്ത് ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിശദമായ വിവരങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു, മഹായുദ്ധത്തിലെ പങ്കാളിത്തം അതിൻ്റെ ലോകവീക്ഷണത്തെയും സ്വഭാവത്തെയും എങ്ങനെ മാറ്റിമറിച്ചു എന്നതിൻ്റെ കൗതുകകരമായ പഠനം കൂടി ആയിരുന്നു ആ പുസ്തകം. ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിൻ്റെ യുദ്ധത്തിനു മുമ്പുള്ള നയം വെള്ളക്കാരല്ലാത്തവരോട് യുദ്ധം ചെയ്യുന്നതിൽ മാത്രമായി പരിമിതപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു, കാരണം തകർന്ന ബ്രിട്ടീഷ് സർക്കാർ യൂറോപ്പിൽ ഇന്ത്യൻ പര്യവേഷണ സേനയെ ജർമ്മനികളോട് നേരിട്ട് പോരാടുന്നതിന് വിന്യസിക്കാൻ അനുവദിച്ചതിനാൽ മറ്റ് ഏഷ്യൻ, ആഫ്രിക്കൻ രാജ്യങ്ങളിൽ വിന്യാസം തുടങ്ങി. ഇതോടെ നിരവധി യുദ്ധശാലകൾ ഉയർന്നു വരികയും ചെയ്തു. ഫ്രാൻസ്, ബെൽജിയം, ഗ്രീസ് എന്നിവിടങ്ങളിലെ യുദ്ധഭൂമികളിലും യൂറോപ്പിന് പുറത്ത് ആഫ്രിക്കയിലും പശ്ചിമേഷ്യയിലും മധ്യേഷ്യയിലെയും യുറേഷ്യയിലെയും രഹസ്യ ദൗത്യങ്ങളിൽപ്പോലും ഇന്ത്യൻ സൈന്യം മറ്റ് സൈന്യങ്ങളുമായി തോളോട് തോൾ ചേർന്ന് പോരാടി. ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധ സമയത്ത് ഇന്ത്യൻ സൈന്യം അത്ര കാര്യക്ഷമ മായിരുന്നില്ല എന്ന സൈനിക ചരിത്രത്തെ കുറിച്ച് ഇതിൽ പറയുന്നുണ്ട്.പോരാതെ മറ്റുള്ളവരെ എതിർത്ത് ഇന്ത്യ ഉപേക്ഷിച്ചവരുടെ എണ്ണം അല്ലെങ്കിൽ സ്വയം വരുത്തിവച്ച മുറിവുകളാൽ കിടങ്ങുകളിൽ നിന്ന് രക്ഷപ്പെടാനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ യുദ്ധത്തിലുടനീളം കുറവായിരുന്നുവെന്ന് മോർട്ടൺ-ജാക്ക് പുസ്തകത്തിൽ പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്. ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കും അവരുടെ സഖ്യകക്ഷികൾക്കും എതിരായ ജിഹാദ് പ്രഖ്യാപനത്തിലൂടെ ഇന്ത്യൻ മുസ്ലീം സൈനികരെ ആകർഷിക്കാനുള്ള ജർമ്മൻ, ഓട്ടോമൻ ശ്രമങ്ങൾ സൈന്യത്തിൽ നിന്ന് വലിയ തോതിലുള്ള കൂറുമാറ്റങ്ങളിലേക്ക് നയിച്ചു.
ഈ പുസ്തകത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം എന്ന് പറയുന്നത്, ഔദ്യോഗിക രേഖകളുടെ നിരവധി ഉറവിടങ്ങൾ, സൈനിക വിമുക്തഭടന്മാരുടെ കത്തുകളും ഡയറിക്കുറിപ്പുകളും, ഇവ എല്ലാം തന്നെ സൈന്യത്തിന്റെ ആദ്യകാല സ്വരചേർച്ചകളും കൊഴിഞ്ഞു പോക്കുകളെ കുറിച്ചും വിവരങ്ങൾ ലഭിച്ചു. ബോൺഹോമിയുടെയും സൗഹൃദത്തിൻ്റെയും യുദ്ധകാല അനുഭവങ്ങളും യാത്രയിലൂടെ നേടിയ ആഴത്തിലുള്ള സമ്പന്നമായ അനുഭവവും വ്യത്യസ്തവും വ്യത്യസ്തവുമായ സംസ്കാരങ്ങളുടെ അനുഭവവും കൂടി ഇതിൽ പുതിയ പ്രതീക്ഷകൾ സൃഷ്ടിച്ചു. കിംഗ്സ് കമ്മീഷൻ ഇന്ത്യക്കാർക്ക് തുറക്കുന്നത് പോലെയുള്ള അവസരങ്ങൾ, ഭൂമി ഗ്രാൻ്റുകൾക്കൊപ്പം ശമ്പളത്തിലും പെൻഷനിലും അധിക ആനുകൂല്യങ്ങൾ വഴിയുള്ള സാമ്പത്തിക നേട്ടങ്ങൾ, പ്രത്യേകിച്ച് പഞ്ചാബിലെ കനാൽ കോളനികളിൽ, ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിൻ്റെ ഘടനയിലെ വംശീയ മേധാവിത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ആഴത്തിലുള്ള സങ്കൽപ്പങ്ങൾ എന്നിവയെ കുറിച്ചൊക്കെ ഇതിൽ പരാമർശിക്കുന്നുണ്ട്.
1919-ൽ അഫ്ഗാൻ ഭരണാധികാരി അമാനുല്ലയുടെ ജിഹാദ് പ്രഖ്യാപന വേളയിൽ NWFP-യിലെ ചില സൈനികർ സർക്കാരിനെതിരെ ആയുധമെടുത്തതും, ഇത് മൂന്നാം ആംഗ്ലോ-അഫ്ഗാൻ യുദ്ധം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെടുന്നതിന് കാരണമായി എന്നും പറയപ്പെടുന്നുണ്ട്. മറ്റുചിലർ ഗാന്ധിയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനത്തിൽ ചേർന്നു.
രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിൻ്റെ അവസാന കാലഘട്ടത്തിൽ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ ആർമിയുടെ രൂപീകരണത്തിലൂടെയും റോയൽ ഇന്ത്യൻ എയർഫോഴ്സിൻ്റെയും നാവികസേനയുടെയും വിഭാഗങ്ങൾ 1946-ൽ നടത്തിയ കലാപത്തിലൂടെയും ആ ലംഘനം ഒടുവിൽ സംഭവിച്ചു. എന്നാൽ അത് മറ്റൊരു കഥയാണ്. മൊത്തത്തിൽ, ജോർജ്ജ് മോർട്ടൺ-ജാക്ക് വ്യക്തമായി എഴുതിയ പുസ്തകം ആധുനിക ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിലെ വിദ്യാർത്ഥികൾക്കും ആഗോള ചരിത്രത്തിൻ്റെ നിർണായക ഘട്ടത്തിൽ ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിൻ്റെ ചരിത്രത്തിൽ താൽപ്പര്യമുള്ള ഏതൊരാളും വായിച്ചിരിക്കേണ്ടതാണ്.