ഇന്ത്യ-ഇറാന്‍ ബന്ധം സര്‍വ്വതല സ്പര്‍ശിയായി മുന്നേറിയ കാലഘട്ടമാണ് അന്തരിച്ച ഇറാന്‍ പ്രസിഡന്റ് ഇബ്രാഹിം റഈസിയുടേത്. ഇന്ത്യയുമായി ആഭ്യന്തരവും നയപരവുമായ ബന്ധം അതിശക്തമായി സൂക്ഷിക്കാന്‍ റഈസിക്കു കഴിഞ്ഞിരുന്നു. ഇതിന്റെ ഭാഗമായി നടന്ന സുപ്രധാന കരാറാണ് ചബഹാര്‍ തുറമുഖവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഇറാനുമായി ഇന്ത്യ നടത്തിയ സുപ്രധാന കാരാര്‍. കരാര്‍ പ്രകാരം അടുത്ത പത്ത് വര്‍ഷത്തേക്ക് തുറമുഖത്തിന്റെ നടത്തിപ്പ് ഇന്ത്യയ്ക്കാണ്. ഈ കരാര്‍ പാകിസ്ഥാനും ചൈനയ്ക്കും അമേരിക്കയ്ക്കും കടുത്ത വെല്ലുവിളിയാണ് ഉയര്‍ത്തിയിരിക്കുന്നത്.
കേന്ദ്രമന്ത്രി സര്‍ബാനന്ദ സോനോവാളാണ് ഇറാനുമായുള്ള കരാര്‍ സംബന്ധിച്ച വിവരങ്ങള്‍ ഇന്ത്യന്‍ ജനതയുമായി പങ്കുവെച്ചത്. ചബഹാറിലെ ഷാഹിദ് ബഹിഷ്തി ടെര്‍മിനല്‍ 10 വര്‍ഷത്തേക്ക് ഇന്ത്യ പ്രവര്‍ത്തിപ്പിക്കുമെന്നായിരുന്നു അദ്ദേഹം പറഞ്ഞത്. ഇന്ത്യ-ഇറാന്‍ ബന്ധത്തിന്റെയും പ്രാദേശിക ബന്ധത്തിന്റെയും ചരിത്ര നിമിഷമെന്നാണ് ഈ കരാറിനെ കേന്ദ്രമന്ത്രി വിശേഷിപ്പിച്ചത്. ഇന്ത്യയുടെ ഇന്‍ഡിയോ പോര്‍ട്ട്‌സ് ഗ്ലോബല്‍ ലിമിറ്റഡും (ഐപിജിഎല്‍) ഇറാന്റെ തുറമുഖങ്ങളും മാരിടൈം ഓര്‍ഗനൈസേഷനും (പിഎംഒ) തമ്മിലാണ് ഈ കരാര്‍ ഒപ്പിട്ടത്. ഇന്ത്യയ്ക്ക് പുറത്ത് തുറമുഖങ്ങള്‍ പ്രവര്‍ത്തിപ്പിക്കാനാണ് IPGL സൃഷ്ടിച്ചിരിക്കുന്നത്. ഇതാദ്യമായാണ് ഇന്ത്യ വിദേശത്ത് ഒരു തുറമുഖം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നത്.
എന്നാല്‍ ഇറാനുമായുള്ള കരാറില്‍ അമേരിക്ക രോഷാകുലരാണ്. ഇറാനുമായി കരാറില്‍ ഒപ്പുവെച്ചതിന് പിന്നാലെ മുന്നറിയിപ്പുമായി അമേരിക്ക എത്തി. ഇറാനുമായുള്ള വ്യാപാര ഇടപാടുകള്‍ പരിഗണിക്കുന്നവര്‍ ഉപരോധത്തിന്റെ അപകടസാധ്യതയെക്കുറിച്ച് അറിഞ്ഞിരിക്കണമെന്ന് അമേരിക്ക വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. യു.എസ് സ്റ്റേറ്റ് ഡിപ്പാര്‍ട്ട്മെന്റ് ഡെപ്യൂട്ടി വക്താവ് വേദാന്ത് പട്ടേലാണ് ഇക്കാര്യം പറഞ്ഞത്. കരാര്‍ സംബന്ധിച്ച് മാധ്യമപ്രവര്‍ത്തകരുടെ ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് മറുപടി പറയുകയായിരുന്നു അദ്ദേഹം.
എന്നാല്‍, ഇറാന്‍ ഭരണാധികാരിയുടെ ദീര്‍ഘ വീക്ഷണവും ഇന്ത്യുമായുള്ള സൗഹൃദവും കൂടുതല്‍ ശക്തിപ്പെടുകയാണ് ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. ഇസ്രയേലിന്റെ അധിനിവേശം ഗസ്സിയില്‍ നടക്കുന്ന വേളയിലാണ് ഈ കരാര്‍ നടക്കുന്നതെന്ന വലിയ പ്രത്യേകതയുമുണ്ട്.
1. എന്താണ് ചബഹാര്‍ തുറമുഖം?
ഇറാന്റെ തെക്കന്‍ തീരത്തുള്ള സിസ്റ്റാന്‍-ബലൂചിസ്ഥാന്‍ പ്രവിശ്യയിലാണ് ചബഹാര്‍. ഇറാനിലെ ചബഹാര്‍ തുറമുഖം ഗുജറാത്തിലെ കാണ്ട്ല തുറമുഖത്ത് നിന്ന് ഏകദേശം ആയിരം കിലോമീറ്ററും മുംബൈയില്‍ നിന്ന് 1,500 കിലോമീറ്ററും അകലെയാണ്. ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്തിന് രണ്ട് ടെര്‍മിനലുകളുണ്ട്. ഒന്ന്- ഷാഹിദ് കലന്തരി, രണ്ടാമത്- ഷാഹിദ് ഭേഷ്ടി. ഷാഹിദ് ഭേഷ്ടിയുടെ ജോലിയാണ് ഇന്ത്യ ഏറ്റെടുക്കുന്നത്. 2003ലാണ് ചബഹാര്‍ തുറമുഖവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഇന്ത്യയും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള ആദ്യ കരാര്‍ ഒപ്പിട്ടത്. 2016 മേയില്‍ പ്രധാനമന്ത്രി മോദി ഇറാന്‍ സന്ദര്‍ശിച്ചപ്പോള്‍ 550 മില്യണ്‍ ഡോളറിന്റെ നിക്ഷേപം പ്രഖ്യാപിച്ചിരുന്നു.
2018 അവസാനത്തോടെ ഇന്ത്യയുടെ ഐപിജിഎല്‍ ഈ തുറമുഖത്തിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനം ആദ്യമായി ഏറ്റെടുത്തു. ചബഹാര്‍ തുറമുഖം വഴി ഇന്ത്യ ഇതുവരെ 25 ലക്ഷം ടണ്‍ ഗോതമ്പും 2000 ടണ്‍ പയറുവര്‍ഗ്ഗങ്ങളും അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലേക്ക് അയച്ചിട്ടുണ്ട്.
2. ഇറാന്‍-ഇന്ത്യ കരാര്‍
ഈ കരാറിനായി കേന്ദ്രമന്ത്രി സര്‍ബാനന്ദ സോനോവാള്‍ ഇറാനിലേക്ക് പോയിരുന്നു. പ്രാദേശിക കണക്റ്റിവിറ്റി വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനൊപ്പം, ഈ കരാര്‍ ഇന്ത്യക്ക് അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലേക്കും മധ്യേഷ്യയിലേക്കും വഴികള്‍ തുറക്കും. ഈ കരാര്‍ പ്രകാരം ഇന്ത്യയുടെ ഐപിജിഎല്‍ 120 മില്യണ്‍ ഡോളര്‍ നിക്ഷേപിക്കും. ഇതിന് പുറമെ 25 കോടി ഡോളറിന്റെ വായ്പയും നല്‍കും. ഇതോടെ മൊത്തം കരാറിന്റെ മൂല്യം 37 കോടി ഡോളറായി.
ചാബഹാര്‍ തുറമുഖത്തെ ഷാഹിദ് ബഹിഷ്തി ടെര്‍മിനലിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനം ഇന്ത്യ നേരത്തെ തന്നെ കൈകാര്യം ചെയ്തിരുന്നു. എന്നാല്‍ ഇതൊരു ഹ്രസ്വകാല കരാറായിരുന്നു. കാലാകാലങ്ങളില്‍ അത് പുതുക്കേണ്ടതായിരുന്നു. എന്നാല്‍ ഇപ്പോള്‍ 10 വര്‍ഷത്തേക്കുള്ള ദീര്‍ഘകാല കരാറാണ് ഉണ്ടാക്കിയിരിക്കുന്നത്. ചാബഹാര്‍ തുറമുഖത്തെ ഷാഹിദ് ബഹിഷ്തി ടെര്‍മിനലിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനം ഏറ്റെടുക്കാന്‍ ഇന്ത്യയും ഇറാനും തമ്മില്‍ 2016ല്‍ കരാര്‍ ഒപ്പുവച്ചിരുന്നു. അതിന് പകരമായാണ് പുതിയ കരാര്‍ നിലവില്‍ വരുന്നത്.
3. എന്തുകൊണ്ടാണ് ചബഹാര്‍ തുറമുഖം പ്രധാനമായിരിക്കുന്നത്?
ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്തിന്റെ സ്ഥാനം വളരെ പ്രാധാന്യമര്‍ഹിക്കുന്നു. ചബഹാര്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നിടത്ത് പാകിസ്ഥാന്‍ അതിര്‍ത്തി പങ്കിടുന്നു. പാകിസ്ഥാനില്‍ നിര്‍മ്മിക്കുന്ന ഗ്വാദര്‍ തുറമുഖത്തിന് സമീപമാണ് ഇത്. ബെല്‍റ്റ് ആന്‍ഡ് റോഡ് ഇനീഷ്യേറ്റീവിന് കീഴില്‍ ചൈന ഗ്വാദര്‍ തുറമുഖം നിര്‍മ്മിക്കാന്‍ തുടങ്ങിയപ്പോള്‍, ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം യാന്ത്രികമായി വര്‍ദ്ധിച്ചു. ഇറാനിലേക്കും അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലേക്കും ഇന്ത്യയുടെ നേരിട്ടുള്ള പ്രവേശനത്തിനുള്ള പ്രധാന മാര്‍ഗമാണ് ചബഹാര്‍ തുറമുഖം. പാകിസ്ഥാനെ മറികടന്ന് ഇറാനിലും മധ്യേഷ്യയിലും എത്താന്‍ ഇന്ത്യക്ക് കഴിയുമെന്നതാണ് ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ നേട്ടം.
ഇത് മാത്രമല്ല, ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്തെ ഇന്റര്‍നാഷണല്‍ നോര്‍ത്ത്-സൗത്ത് ട്രാന്‍സ്‌പോര്‍ട്ട് കോറിഡോറുമായി (ഐഎന്‍എസ്ടിസി) ബന്ധിപ്പിക്കും. ഈ ഇടനാഴിക്ക് കീഴില്‍, ഇന്ത്യ, ഇറാന്‍, അഫ്ഗാനിസ്ഥാന്‍, അര്‍മേനിയ, അസര്‍ബൈജാന്‍, റഷ്യ, മധ്യേഷ്യ, യൂറോപ്പ് എന്നിവിടങ്ങളിലേക്ക് 7,200 കിലോമീറ്റര്‍ നീളമുള്ള കപ്പലുകളുടെയും റെയില്‍, റോഡിന്റെയും ശൃംഖല നിര്‍മ്മിക്കും. ഇത് യൂറോപ്പിലേക്കും റഷ്യയിലേക്കും ഇന്ത്യയുടെ പ്രവേശനം എളുപ്പമാക്കും.
4. അമേരിക്കയ്ക്ക് ഇതില്‍ പ്രശ്‌നം ഉണ്ടാകുന്നത് എന്തുകൊണ്ട്?
കഴിഞ്ഞ ഏതാനും പതിറ്റാണ്ടുകളായി അമേരിക്കയും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം നല്ലതല്ല. അമേരിക്കയെ തങ്ങളുടെ ഏറ്റവും വലിയ ശത്രുവായിട്ടാണ് ഇറാനെ കണക്കാക്കുന്നത്. അമേരിക്കയാകട്ടെ ഇറാനെ ഒരു ഭീഷണിയായാണ് കാണുന്നത്. ഇറാനെതിരെ അമേരിക്കയും നിരവധി സാമ്പത്തിക ഉപരോധങ്ങള്‍ ഏര്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഇറാനുമായി ഏതെങ്കിലും രാജ്യം കരാര്‍ ഉണ്ടാക്കിയാല്‍ അമേരിക്ക എതിര്‍ക്കുന്നതിന് കാരണം ഇതാണ്. ചബഹാര്‍ തുറമുഖം സംബന്ധിച്ച കരാറും ഇറാനുമായുള്ള ഉഭയകക്ഷി ബന്ധവും ഇന്ത്യ നന്നായി മനസ്സിലാക്കുന്നുവെന്ന് യുഎസ് ആഭ്യന്തര വകുപ്പിന്റെ ഡെപ്യൂട്ടി വക്താവ് വേദാന്ത് പട്ടേല്‍ പറഞ്ഞു. എന്നാല്‍ അമേരിക്കയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഇറാനെതിരായ അമേരിക്കന്‍ ഉപരോധം തുടരും. ആരെങ്കിലും ഇറാനുമായി ഒരു ബിസിനസ്സ് ഇടപാട് നടത്താന്‍ ആലോചിക്കുന്നുണ്ടെങ്കില്‍, അതിന്റെ അപകടസാധ്യതകളെക്കുറിച്ച് അവര്‍ അറിഞ്ഞിരിക്കണമെന്നാണ് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞത്.
5. എന്തുകൊണ്ടാണ് ചൈനയും പാകിസ്താനും ആശങ്കപ്പെടുന്നത്?
ഇന്ത്യയും ഇറാനും തമ്മിലുള്ള ഈ കരാര്‍ ചൈനയ്ക്കും പാകിസ്ഥാനും തിരിച്ചടിയായെന്നാണ് വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നത്. പാകിസ്ഥാനില്‍ ഗ്വാദര്‍ തുറമുഖം നിര്‍മിക്കുന്നത് ചൈനയാണ്. ഗ്വാദര്‍ തുറമുഖത്തിനും ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്തിനും ഇടയില്‍ റോഡ് മാര്‍ഗം 400 കിലോമീറ്റര്‍ ദൂരമുണ്ട്. അതേസമയം, കടലിലൂടെയുള്ള ഈ ദൂരം ഏകദേശം 100 കിലോമീറ്ററാണ്. ഗ്വാദര്‍ തുറമുഖത്ത് ചൈനയുടെ സാന്നിധ്യം ഉള്ളതിനാല്‍ ചബഹാര്‍ തുറമുഖം ഇന്ത്യക്ക് ഗുണകരമാണ്. ചബഹാര്‍ തുറമുഖത്ത് ഇന്ത്യയുടെ സാന്നിധ്യം ചൈനയുടെയും പാകിസ്ഥാന്റെയും അണിനിരക്കലിന് ശക്തമായ മറുപടി നല്‍കും.