മുഗൾ ചക്രവർത്തി ഔറംഗസേബ് ആലംഗീർ ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വെറുക്കപ്പെട്ട മനുഷ്യരിൽ ഒരാളായാണ് കരുതപ്പെടുന്നത്. ഹിന്ദുക്കളെ അക്രമാസക്തമായി അടിച്ചമർത്താൻ ശ്രമിച്ച ഒരു മതഭ്രാന്തൻ എന്ന നിലയിൽ പരക്കെ ആക്ഷേപിക്കപ്പെട്ട അദ്ദേഹം, ദക്ഷിണേഷ്യയിൽ ഒരു പ്രത്യേക മുസ്ലീം രാഷ്ട്രം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്ന സംഘട്ടനങ്ങൾക്ക് വഴിയൊരുക്കിയതായും കരുതുന്നവരുണ്ട്. ഔറംഗസീബ് തൻ്റെ കാലത്തെ ഏറ്റവും ശക്തനും സമ്പന്നനുമായ ഭരണാധികാരിയായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഏതാണ്ട് 50 വർഷത്തെ ഭരണം ആദ്യകാല ആധുനിക ഇന്ത്യയുടെ രാഷ്ട്രീയ ഭൂപ്രകൃതിയിൽ അഗാധമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തി.
ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിൽ മായാത്ത മുദ്ര പതിപ്പിച്ച സങ്കീർണ്ണവും ധ്രുവീകരിക്കുന്നതുമായ വ്യക്തിയായിരുന്നു ഔറംഗസേബ് ആലംഗീർ. ഏറ്റവും കൂടുതൽ കാലം ഭരിച്ചിരുന്ന മുഗൾ ചക്രവർത്തി എന്ന നിലയിൽ, ഔറംഗസേബിൻ്റെ ഭരണം, നൂറ്റാണ്ടുകളായി ചരിത്രകാരന്മാർക്കും പണ്ഡിതന്മാർക്കും ഇടയിൽ വാദപ്രതിവാദങ്ങൾക്കും വിവാദങ്ങൾക്കും തിരികൊളുത്തിയ സൈനിക അധിനിവേശങ്ങളും രാഷ്ട്രീയ കുതന്ത്രങ്ങളും മതനയങ്ങളുമാണ് അടയാളപ്പെടുത്തിയത്. 1618 ഒക്ടോബർ 14-ന് ഗുജറാത്തിലെ ദാഹോദിൽ ഷാജഹാൻ ചക്രവർത്തിക്കും ഭാര്യ മുംതാസ് മഹലിനും മകനായി ഔറംഗസേബ് ജനിച്ചു. ഷാജഹാൻ്റെ മൂന്നാമത്തെ മകനും സഹോദരന്മാരിൽ ഏറ്റവും ഇളയവനുമായിരുന്നു അദ്ദേഹം. മുഗൾ സിംഹാസനത്തിലേക്കുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പിതാവിൻ്റെ ആരോഹണം അർത്ഥമാക്കുന്നത് ഔറംഗസീബ് മുഗൾ കൊട്ടാരത്തിൻ്റെ മഹത്വത്തിനും സമൃദ്ധിക്കും സാക്ഷ്യം വഹിച്ച അധികാരത്തിൻ്റെയും പദവിയുടെയും അന്തരീക്ഷത്തിലാണ് വളർന്നത്.
ഔറംഗസേബിൻ്റെ നയങ്ങളും പ്രവർത്തനങ്ങളും അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഭരണകാലത്തും തുടർന്നുള്ള വർഷങ്ങളിലും ചരിത്രകാരന്മാരിൽ നിന്ന് കാര്യമായ വിമർശനം നേടിയിട്ടുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ മതപരമായ അസഹിഷ്ണുതയും പീഡനവും മുഗൾ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ വിജയത്തിലും ദീർഘായുസ്സിലും നിർണായകമായ തിരിച്ചടി നേരിടുന്നതിന് കാരണമായി എന്ന് കരുതുന്നവരും നിരവധിയാണ്. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ നയങ്ങൾ മതപരമായ സംഘർഷങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുകയും അമുസ്ലിം സമുദായങ്ങൾക്കിടയിൽ നീരസത്തിന് കാരണമാവുകയും ചെയ്തു, ഇത് ഒടുവിൽ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ പതനത്തിന് കാരണമായി.
എന്നിരുന്നാലും, ഔറംഗസേബിൻ്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ അദ്ദേഹം ജീവിച്ചിരുന്ന കാലഘട്ടത്തിൻ്റെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ മനസ്സിലാക്കേണ്ടതുണ്ടെന്ന് ചില പണ്ഡിതന്മാർ വാദിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ നയങ്ങൾ മതപരമായ തീക്ഷ്ണതയാൽ മാത്രമല്ല, രാഷ്ട്രീയ വെല്ലുവിളികളോടുള്ള പ്രതികരണവും വിശാലവും വൈവിധ്യപൂർണ്ണവുമായ ഒരു സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ നിയന്ത്രണം നിലനിർത്തേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യകതയാണെന്നും അവർ അവകാശപ്പെടുന്നു. ഔറംഗസേബിൻ്റെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ അമുസ്ലിംകളോടുള്ള വ്യക്തിപരമായ വിരോധത്തിൻ്റെ പ്രതിഫലനത്തിനുപകരം അധികാര ഏകീകരണത്തിൻ്റെ വിശാലമായ മാതൃകയുടെ ഭാഗമായിരുന്നുവെന്ന് അവർ വാദിക്കുന്നു.
പിതാവായ ചക്രവർത്തി ഷാജഹാനിൽ നിന്ന് അധികാരം പിടിച്ചെടുത്താണ് ഔറംഗസേബ് അധികാരത്തിലേറിയത്.അനാവശ്യ പദ്ധതികളുടെ പേരിൽ ധൂർത്ത് നടത്തി മുഗൾ സാമ്രാജ്യത്തെ സാമ്പത്തിക അരക്ഷിതാവസ്ഥയിലേക്ക് തള്ളി വിടുന്നുവെന്ന് ആരോപിച്ചായിരുന്നു ഈ അട്ടിമറി. യുദ്ധത്തിൽ ദാരാ ഷികോഹ് അടക്കമുള്ള തന്റെ മൂന്നു സഹോദരങ്ങൾ ഔറംഗസേബിൻറെ സൈന്യത്താൽ കൊല്ലപ്പെട്ടു. ഷാജഹാനെ ആഗ്രയിലെ കോട്ടയിൽ ശിഷ്ടകാലം മുഴുവൻ വീട്ട് തടവിലാക്കി. പിതാവായ ഷാജഹാന്റെ ഭരണകാലത്ത് വടക്കൻ അഫ്ഗാനിസ്താനിലെ സൈനികനീക്കങ്ങൾക്ക് ചുക്കാൻ പിടിച്ചത് ഔറംഗസേബ് ആയിരുന്നു. ഇക്കാലത്ത് ഹിന്ദുകുഷിന് വടക്കുള്ള ഉസ്ബെക്കുകളെ തോൽപ്പിച്ച് വടക്കൻ അഫ്ഗാനിസ്താനിൽ മുഗളർ നിയന്ത്രണം കൈയടക്കിയെങ്കിലും ഇത് ഏറെനാൾ നിലനിർത്താനായില്ല. കന്ദഹാറിനായി സഫവികൾക്കെതിരെയുള്ള പോരാട്ടത്തിലും തന്റെ പിതാവിന്റെ കാലത്ത് ഔറംഗസേബ് കാര്യമായ പങ്കുവഹിച്ചിരുന്നു.ഔറംഗസേബ് തന്റെ ഭരണകാലത്ത് 1663-ൽ വടക്കു കിഴക്കുള്ള അഹോമുകളെ പരാജയപ്പെടുത്തിയെങ്കിലും 1680-ൽ അവർ ശക്തിപ്രാപിച്ച് തിരിച്ചടിച്ചു.
സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് (ഇന്നത്തെ അഫ്ഗാനിസ്താൻ) പഷ്തൂണുകളുമായി ഔറംഗസേബിന് നിരവധി തവണ ഏറ്റുമുട്ടേണ്ടി വന്നു. 1667-ൽ പെഷവാറിന് വടക്കുള്ള യൂസഫ്സായ് പഷ്റ്റൂണുകളുടെ ഒരു കലാപം അടിച്ചമർത്തി. 1672-ൽ നഗരത്തിന് തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി അഫ്രീദികളുടെ ഒരു കലാപവും ഉടലെടുത്തു. ഇതിനെത്തുടർന്ന് ഖൈബർ ചുരത്തിനും കാരപ്പ ചുരത്തിനും അടുത്തുവച്ച് വൻ നാശനഷ്ടങ്ങൾ ഇവർ മുഗൾ സൈന്യത്തിന് വരുത്തി. ഔറംഗസേബ് ഇവിടെ നേരിട്ടെത്തിയാണ് ഈ പ്രശ്നത്തിന് പരിഹാരം കണ്ടത്. സിഖുകൾക്കുമെതിരെയുള്ള ആക്രമണങ്ങൾ താൽക്കാലികമായി ഫലം കണ്ടു. മാർവാഡിലെ രാത്തോഡ് രജപുത്രരുടെ ആന്തരിക രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളിലും പിന്തുടർച്ചാവകാളങ്ങളിലും മുഗളരുടെ ഇടപെടൽ അവരെ മുഗളർക്കെതിരെത്തിരിച്ചു.മറാഠ നേതാവ് ശിവജിക്കെതിരെയുള്ള നീക്കങ്ങൾ ആദ്യം വിജയം കണ്ടു. സഖ്യസംഭാഷണത്തിനു വന്ന ശിവജിയെ ഔറംഗസേബ് ആഗ്ര കോട്ടയിൽ തടവിലാക്കി. തടവറയിൽ നിന്നും രക്ഷപ്പെട്ട ശിവജി സ്വാതന്ത്ര്യം പ്രഖ്യാപിച്ച് മുഗളർക്കെതിരെയുള്ള പോരാട്ടം തുടർന്നു.
രാജകുമാരൻ അക്ബർ ഔറംഗസേബിനെതിരെ തിരിയുകയും അതിന് മറാഠയിൽ നിന്നും ഡെക്കാൻ സുൽത്താനേറ്റിൽ നിന്നും പിന്തുണ ലഭിക്കുകയും ചെയ്തു. ഒടുവിൽ ഔറംഗസേബിന് ഇറാനിലെ സഫാവിദുകളോടെ സഹായം തേടേണ്ടി വന്നു. അക്ബറുടെ ഈ നടപടിക്കു ശേഷം ഔറംഗസേബ് ഡെക്കാൻ സുൽത്താനേറ്റിലേക്ക് സൈന്യത്തെ അയച്ചു. 1685-ൽ ബീജാപ്പൂരും, 1687-ൽ ഗോൽക്കൊണ്ടയും പിടിച്ചടക്കി. 1698 മുതൽ ഔറംഗസേബ് നേരിട്ടായിരുന്നു ഡെക്കാനിൽ ഗറില്ലാ മുറയിൽ ആക്രമണം നടത്തിയിരുന്ന മറാഠകൾക്കെതിരെ പടനയിച്ചിരുന്നത്.ഉത്തരേന്ത്യയിൽ സിഖുകൾ, ജാട്ടുകൾ, സത്നാമികൾ എന്നിവരിൽ നിന്നും വടക്കു കിഴക്ക് അഹോമുകളിൽ നിന്നും എതിർപ്പുകൾ നേരിടേണ്ടി വന്നു. ഔറംഗസേബ് 1707-ൽ മരണമടഞ്ഞു.അദ്ദേഹത്തിൻറെ അഭീഷ്ട പ്രകാരം സൂഫി സന്യാസി സൈൻ ഉദ്ദിൻ ഷിറാസി യുടെ ദർഗ്ഗ ക്കക്കരികിൽ ലളിതമായി കല്ലറയൊരുക്കി. ആലംഗീർ ദർഗ്ഗ എന്ന പേരിലാണിവിടം അറിയപ്പെടുന്നത്. ഔറംഗസേബിന്റെ മരണം അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രന്മാർ തമ്മിലുള്ള അവകാശത്തർക്കത്തിൽ കലാശിച്ചു. തുടർന്ന് പുത്രൻ ഷാ ആലം ബഹദൂർഷാ എന്ന സ്ഥാനപ്പേരിൽ അധികാരത്തിലേറി.