അന്വേഷണം വാർത്തകൾ ലഭിക്കാന്‍ വാട്സാപ്പ് ഗ്രൂപ്പില്‍ ചേരൂ.ഇന്ത്യയിലെ നദികള്‍ ശുദ്ധീകരിക്കാനാവുമോ എന്നത് രാജ്യം അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന വലിയ ചോദ്യമാണ്. രാജ്യത്തെ വികസനത്തിന്റെ അളവ്‌കോല്‍ മാലിനീകരണ തോതിനെ ആസ്പദമാക്കിയിരിക്കുന്നു എന്നുവേണം മനസ്സിലാക്കാന്‍. എന്നാല്‍, നദികള്‍ അമ്മയാണെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നവരാണ് ഇന്ത്യാക്കാര്‍. ജീവന്റെ തുടിപ്പുകള്‍ക്ക് കാരണമായ ജലം മലിനമാകുമ്പോള്‍ ജീവന്റെ അവസ്ഥ എന്താകുമെന്ന് ചിന്തിക്കുന്നുണ്ടോ. സാമ്പത്തികമായി പിന്നോക്കം നില്‍ക്കുന്ന രാജ്യങ്ങള്‍ പോലും അവരുടെ ജലസമ്പത്തിനെ സംരക്ഷിക്കാനുള്ള പദ്ധതികള്‍ നടപ്പാക്കുന്നുണ്ട്.
കടലുകള്‍ പോലും വൃത്തിയാക്കുന്ന രാജ്യങ്ങളുണ്ട്. മലേഷ്യ ചെയ്യുന്നുണ്ട്. നദികളില്‍ സംരക്ഷണ വലകള്‍ സ്ഥാപിച്ചും നിരന്തരം മാലിന്യം നീക്കിയുമൊക്കെയാണ് അവര്‍ നദികളെ മാലിന്യമുക്തമാക്കുന്നത്. വിയറ്റ്‌നാമും ഈ പ്രക്രിയ ചെയ്യുന്നുണ്ട്. ഗോണ്ടുമാല അവരുടെ ജലസമ്പത്തിനെ സംരക്ഷിക്കാന്‍ പദ്ധതികള്‍ നടപ്പാക്കുന്നുണ്ട്. ടണ്‍ കണക്കിന് മാലിന്യങ്ങള്‍ നിരന്തരം നീക്കം ചെയ്യാന്‍ അവര്‍ സന്നദ്ധരാവുകയാണ്. ഈ രാജ്യങ്ങളൊന്നും സമ്പന്ന രാജ്യങ്ങളല്ലെന്നതാണ് വസ്തുത. ഇന്ത്യയെപ്പോലെത്തന്നെ. എന്നിട്ടും എന്താണ് ഇന്ത്യയിലെ നദികളെല്ലാം മലിനമായി ഒഴുകുന്നത്.
പദ്ധതികളൊക്കെ പ്രഖ്യാപിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഒന്നും ഫലപ്രദമാകാതെ പോകുന്നു. എന്നാല്‍, സര്‍ക്കാര്‍ മനസ്സുവെച്ചാല്‍ ഇതിന് പരിഹാരം കാണാനാകുമെന്നതില്‍ തര്‍ക്കമില്ല. നിരന്തരമായ ശ്രദ്ധ നല്‍കി നദികളെ ശുചിയാക്കാനുള്ള ആക്ഷന്‍പ്ലാന്‍ തന്നെ ഉണ്ടാക്കാന്‍ കഴിയും. രാഷ്ട്രീയ ഇച്ഛാശക്തിയുള്ള സര്‍ക്കാരിനേ അതിനു സാധിക്കൂ. ഇന്ത്യയിലെ നദികളയും കടലും ശുചിയാക്കാന്‍ ഓഷ്യന്‍ ക്ലീന്‍ എന്ന ഓര്‍ഗനൈസേഷനെ വിളിക്കണം. അവരുടെ സേവനം ഇന്ത്യയുടെ നദികളെ പൂര്‍വ്വസ്ഥിതിയിലാക്കുമെന്നുറപ്പാണ്. മാലിന്യം നീക്കാനുള്ള അവരുടെ അത്യാധുനിക സംവിധാനങ്ങള്‍ ഫലം ചെയ്യുമെന്നുറപ്പുണ്ട്.
കാരണം, അവരുടെ ലക്ഷ്യം, ലോകത്തെ പൂര്‍ണ്ണമായും മലിനമായ ആയിരം നദികള്‍ ശുദ്ധീകരിക്കുക എന്നതാണ്. അവരുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ ഇപ്പോള്‍ 14 ശതമാനം നടന്നു കഴിഞ്ഞു. ഇന്ത്യയില്‍ ഇവരുടെ ആവശ്യം ഇപ്പോഴാണ് വേണ്ടത്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഇതൊരു ദേശീയ പ്രശ്‌നമായി കണ്ട്, ഓഷ്യന്‍ ക്ലീനപ്പിനെ എത്തിക്കാന്‍ സോഷ്യല്‍ മീഡിയയിലൂടെ ശ്രമിക്കണം. ഇത്തരം വീഡിയോകള്‍ ഇന്ത്യയിലെ പ്രധാന വ്യവസായികളെ ടാഗ് ചെയ്യണം. ആനന്ദ് മഹിന്ദ്ര, രത്തന്‍ ടാറ്റ, അഫ്‌റോസ് ഷാ എന്നിവരെപ്പോലുള്ളവരുടെ ശ്രദ്ധയിലേക്ക് കൊണ്ടു വരണം.
ജനങ്ങളെല്ലാം ഇത്തരം സോഷ്യല്‍മീഡിയാ ക്യാംപെയിനില്‍ പങ്കെടുക്കണം. അറിയാവുന്ന സെലിബ്രിട്ടീസിനെല്ലാം ടാഗ് ചെയ്യണം. അവരുടെ അബിപ്രായങ്ങള്‍ അറിയണം. ഒരാള്‍ മൂന്നുപേര്‍ക്ക് ഇത്തരം വീഡിയോകള്‍ ഷെയര്‍ ചെയ്യണം. അവര്‍ മറ്റുള്ളവര്‍ക്ക് ഷെയര്‍ ചെയ്യണം. അങ്ങനെ പ്രധാനമന്ത്രിയിലേക്കെത്തണം. അദ്ദേഹം അത് വ്യക്തിപരമായി ഒരു മിഷനായി എടുക്കണം. അടുത്ത അഞ്ചു വര്‍ഷത്തിനുള്ളില്‍ രാജ്യത്തെ നദികളെല്ലാം ക്ലീനാക്കണം. ഇതൊരു വെല്ലുവിളിയാണ്. രാജ്യത്തിന്റെ ജലസമ്പത്തിനെ ശുദ്ധീകരിക്കാനുള്ള വെല്ലുവിളി.
മാലിന്യം നിറഞ്ഞ് വിഷമയമായ നദികള്‍ ശുദ്ധിയാകുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നുണ്ട്. അത് ലോകത്തിനു തന്നെ മാതൃകയാവുകയും ചെയ്യും. അപ്പോള്‍ നമ്മുടെ രാജ്യത്തിന്റെ മുന്‍ഗണയില്‍ മാറ്റം വരും. അപ്പോള്‍ നമ്മള്‍ പ്രതിവിധികളെ കുറിച്ച് ചിന്തിച്ചു തുടങ്ങും. ഇത് അത്ര പെട്ടെന്ന് നടക്കുമെംന്ന വിശ്വാസമില്ല. കാരണം, ഇന്ത്യയില്‍ രാഷ്ട്രീയമാണ് പ്രധാനം. രാഷ്ട്രീയ നിറം നോക്കിയാണ് വികസനവും, വികസനത്തിന്റെ ബാക്കി പത്രമായ മാലിന്യങ്ങളും ഉണ്ടാകുന്നത്.
എന്നാല്‍, ഭക്ഷണവും, വെള്ളവും ഒഴിവാക്കാനുമാവില്ല. എന്തിന്, ഉപ്പ് വരെ ഉപയോഗിക്കാതെ ജീവിക്കാനാവില്ല എന്നതാണ് സത്യം. ഇതെല്ലാം ജലത്തില്‍ നിന്നാണെന്നു മാത്രം മനസ്സിലാക്കുന്നില്ല. എങ്കിലും നിരാശപ്പെടുന്നില്ല. രാജ്യത്തിനും ജനങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടുന്ന ജലം സംരക്ഷിക്കാന്‍ ഓരോരുത്തരും ശ്രമിക്കുകയാണ് വേണ്ടത്. അതിനു ശ്രമിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം ചെറുതായിരിക്കാം. എന്നാല്‍, നിങ്ങളുടെ ലക്ഷ്യം വലുതാണ്. അതിലേക്കെത്താന്‍ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടേയിരിക്കുക.
എന്താണ് ഓഷ്യന്‍ ക്ലീനപ്പ് ?
നെതര്‍ലാന്‍ഡ്സ് ആസ്ഥാനമായുള്ള ലാഭരഹിത പരിസ്ഥിതി എഞ്ചിനീയറിംഗ് ഓര്‍ഗനൈസേഷനാണ് ഓഷ്യന്‍ ക്ലീനപ്പ്. സമുദ്രങ്ങളില്‍ നിന്ന് പ്ലാസ്റ്റിക് മലിനീകരണം വേര്‍തിരിച്ചെടുക്കാനും സമുദ്രത്തില്‍ എത്തുന്നതിന് മുമ്പ് നദികളില്‍ വെച്ചുതന്നെ പിടിച്ചെടുക്കാനുമുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യ വികസിപ്പിച്ചു. ഓര്‍ഗനൈസേഷന്റെ ആദ്യപദ്ധതി പസഫിക് സമുദ്രത്തിലും അതിന്റെ മാലിന്യ ശേഖരണവുമായിരുന്നു. കൂടാതെ ഇന്തോനേഷ്യ, ഗ്വാട്ടിമാല, യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്‌സ് എന്നിവയുള്‍പ്പെടെയുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ നദികളിലേക്കും വ്യാപിപ്പിച്ചു. ഓഷ്യന്‍ ക്ലീനപ്പ് 2013ലാണ് സ്ഥാപിച്ചത്. അതിന്റെ സി.ഇ.ഒ ഡച്ച് ശാസ്ത്രജ്ഞനായ ബോയാന്‍ സ്ലാറ്റാണ്. ഇത് സമുദ്രവും നദിയും അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള മീന്‍പിടിത്ത സംവിധാനങ്ങള്‍ വികസിപ്പിക്കുന്നു. രണ്ട് കപ്പലുകള്‍ വലിച്ചുകൊണ്ടുപോകുന്ന ഒരു ഫണല്‍ ആകൃതിയിലുള്ള ഫ്‌ളോട്ടിംഗ് ബാരിയര്‍ അടങ്ങുന്നതാണ് ഇതിന്റെ സംവിധാനം.
സമുദ്ര അവശിഷ്ടങ്ങള്‍ ശേഖരിക്കുന്നതിനായി സമുദ്ര സംവിധാനത്തെ സമുദ്ര ഗൈറുകളില്‍ വിന്യസിച്ചിരിക്കുന്നു. ഗ്രേറ്റ് പസഫിക് ഗാര്‍ബേജിലെ 50 ശതമാനം അവശിഷ്ടങ്ങള്‍ അഞ്ചു വര്‍ഷംകൊണ്ട് നീക്കം ചെയ്യാന്‍ കഴിയുമെന്നാണ് അവര്‍ പ്രവചിക്കുന്നത്. അതിനായി പത്തോ അതിലധികമോ ഏകദേശം 2 കിലോമീറ്റര്‍ നീളമുള്ള സംവിധാനങ്ങള്‍ ആരംഭിക്കാനാണ് ലക്ഷ്യമിടുന്നത്. 2017 ജൂണില്‍, ഗവേഷകര്‍ നേച്ചര്‍ കമ്മ്യൂണിക്കേഷനില്‍ ഒരു പ്രബന്ധം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. ഓരോ വര്‍ഷവും 1.15 മുതല്‍ 2.41 ദശലക്ഷം മെട്രിക് ടണ്‍ പ്ലാസ്റ്റിക്ക് ലോകത്തിന്റെ സമുദ്രങ്ങളിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നതായി അതില്‍ പറയുന്നു. 86 ശതമാനം മാലിന്യങ്ങളും ഏഷ്യയിലെ നദികളില്‍ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിക്കുന്നത്.
നദി മലിനീകരണത്തിന്റെ കാരണങ്ങള്‍
നമ്മുടെ നദികളിലെ മലിനീകരണം ഒന്നുകില്‍ പോയിന്റ് സ്രോതസ്സാണ് – വ്യാവസായിക മലിനജലം, ചില സ്ഥലങ്ങളില്‍ നിന്ന് ഉയര്‍ന്ന അളവില്‍ നദിയിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നു – അല്ലെങ്കില്‍ ആയിരക്കണക്കിന് സ്ഥലങ്ങളില്‍ നിന്ന് നദിയിലേക്ക് പ്രവേശിക്കാന്‍ കഴിയുന്ന കാര്‍ഷിക ഒഴുക്ക് പോലെയുള്ള നോണ്‍-പോയിന്റ് ഉറവിടം. നദികള്‍ വൃത്തിയാക്കാന്‍ പോകേണ്ടതില്ല. നാം അവയെ മലിനമാക്കുന്നത് നിര്‍ത്തിയാല്‍, ഒരു പ്രളയകാലത്ത് അവ സ്വയം വൃത്തിയാക്കും. കൃഷിക്ക് രാസവസ്തുക്കള്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നതിനാല്‍ കാര്‍ഷിക നീരൊഴുക്ക് നദികള്‍ക്ക് ഹാനികരമാണ്, അത് ഇന്ന് സാധാരണമായി മാറിയിരിക്കുന്നു.
മണ്ണിനെ മണ്ണ് എന്ന് വിളിക്കാന്‍, അതില്‍ കുറഞ്ഞത് രണ്ട് ശതമാനം ജൈവാംശം ഉണ്ടായിരിക്കണം. ഈ ജൈവാംശം നിങ്ങള്‍ എടുത്തുകളഞ്ഞാല്‍, ഞങ്ങള്‍ ഫലപ്രദമായി മണ്ണിനെ മണലാക്കി കൃഷിയോഗ്യമല്ലാതാക്കുന്നു. പഞ്ചാബ്, ഉത്തര്‍പ്രദേശ്, ഹരിയാന തുടങ്ങിയ പല ഇന്ത്യന്‍ സംസ്ഥാനങ്ങളിലും മണ്ണിലെ ജൈവാംശം 0.05 ശതമാനമാണ്. ആയിരക്കണക്കിന് വര്‍ഷങ്ങളായി നമുക്ക് ഭക്ഷണം നല്‍കിയ ഭൂമിയുടെ മരുഭൂമീകരണത്തിനുള്ള ഉറപ്പുള്ള പാചകമാണിത്. വ്യവസായങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള രാസ, വ്യാവസായിക മാലിന്യങ്ങള്‍ അല്ലെങ്കില്‍ നഗരങ്ങളില്‍ നിന്നും നഗരങ്ങളില്‍ നിന്നുമുള്ള ഗാര്‍ഹിക മലിനജലമാണ് പോയിന്റ് ഉറവിട മലിനീകരണം.
പട്ടണങ്ങളിലെയും നഗരങ്ങളിലെയും ഒരു പ്രധാന വശം, വൈദ്യുതി, വെള്ളം, ഗ്യാസ് എന്നിവ അളക്കുന്നതുപോലെ, മലിനജലവും കൂടിയിരിക്കുന്നു. മുംബൈ പോലുള്ള ഒരു നഗരം പ്രതിദിനം 2100 ദശലക്ഷം ലിറ്റര്‍ മലിനജലം ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നു. ഭൂരിഭാഗവും ഇപ്പോള്‍ കടലിലേക്ക് വിടുന്നു. എന്നാല്‍ ഇത് ശുദ്ധീകരിച്ച് സൂക്ഷ്മ ജലസേചനത്തിന് ഉപയോഗിച്ചാല്‍ ആയിരക്കണക്കിന് ഹെക്ടര്‍ കൃഷിക്ക് വെള്ളം നല്‍കാനാകും. 200 ഇന്ത്യന്‍ നഗരങ്ങളില്‍ നിന്നും പട്ടണങ്ങളില്‍ നിന്നുമുള്ള മലിനജലം 36 ബില്യണ്‍ ലിറ്ററാണ്.
കാര്‍ഷിക ഒഴുക്കില്‍ നിന്നുള്ള നദി മലിനീകരണം തടയാം
ജൈവകൃഷിയിലേക്ക് നീങ്ങുന്നതിന് കര്‍ഷകരെ പിന്തുണച്ചാല്‍ കാര്‍ഷിക മലിനീകരണ നീരൊഴുക്ക് പരിഹരിക്കാനാകും. നമ്മുടെ കര്‍ഷകര്‍ക്ക് നല്ല വിളവ് ലഭിക്കുകയും കൃഷി ഉപജീവനം നടത്തുകയും ചെയ്യണമെങ്കില്‍ മണ്ണിന് രാസവസ്തുക്കള്‍ ആവശ്യമില്ല, ജൈവാംശം വേണം. മരങ്ങളില്‍ നിന്നും മൃഗങ്ങളുടെ അവശിഷ്ടങ്ങളില്‍ നിന്നും ഇലകള്‍ തിരികെ വയ്ക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞാല്‍ മാത്രമേ മണ്ണിന് ആരോഗ്യമുണ്ടാകൂ. ഇത് നദിക്ക് മാത്രമല്ല, മണ്ണിനും കര്‍ഷകന്റെ വരുമാനത്തിനും പൊതുജനാരോഗ്യത്തിനും നല്ലതാണ്. അതിനാല്‍ ജൈവകൃഷിയിലേക്ക് മാറാന്‍ കര്‍ഷകരെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത് നദികളുടെ മാത്രം ആവശ്യകതയല്ല. രാജ്യത്തിന്റെ ഭക്ഷ്യസുരക്ഷയും കോടിക്കണക്കിന് കര്‍ഷകരുടെ ക്ഷേമവും ഉറപ്പാക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്.
വ്യാവസായിക, രാസ മാലിന്യ സംസ്‌ക്കരണം
ഇപ്പോള്‍, ഇന്ത്യയില്‍ രാസ, വ്യാവസായിക മാലിന്യങ്ങള്‍ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്ന രീതി, മലിനീകരണ വ്യവസായം തന്നെ അതിന്റെ മാലിന്യങ്ങള്‍ നദിയിലേക്ക് വിടുന്നതിന് മുമ്പ് വൃത്തിയാക്കുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു എന്നതാണ്. ഫലത്തില്‍, ഇന്‍സ്‌പെക്ടര്‍മാര്‍ ഉള്ളപ്പോള്‍ മാത്രം പല വ്യവസായങ്ങളും അവയുടെ മലിനജലം സംസ്‌ക്കരിക്കുന്നതിലേക്ക് ഇത് നടത്തുന്നു. മേല്‍നോട്ടം വഹിക്കാന്‍ ആരുമില്ലാത്തപ്പോള്‍, പല വ്യവസായശാലകളും ശുദ്ധീകരിക്കാത്ത മലിനജലം നദികളില്‍ തുറന്നുവിടുന്നു. ഈ സംസ്‌ക്കരണ പ്രക്രിയ ഫലപ്രദമാകണമെങ്കില്‍, മലിനജല സംസ്‌ക്കരണം തന്നെ ഒരു ലാഭകരമായ ബിസിനസ്സ് പ്രൊപ്പോസിഷനാക്കി മാറ്റേണ്ടത് പ്രധാനമാണ്. നിങ്ങളുടെ മലിനജലം എന്റെ ബിസിനസ്സാണെങ്കില്‍, നിങ്ങളുടെ സംസ്‌ക്കരിക്കാത്ത മാലിന്യങ്ങള്‍ നദിയിലേക്ക് വിടാന്‍ ഞാന്‍ നിങ്ങളെ അനുവദിക്കില്ല. നിങ്ങളുടെ മലിനജലം എടുത്ത് സംസ്‌ക്കരിക്കുന്നത് ഞാന്‍ എന്റെ ബിസിനസ്സാക്കി മാറ്റും. ഈ സാഹചര്യത്തില്‍ നദിയിലേക്ക് തുറന്നുവിടുന്ന വെള്ളത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം സംബന്ധിച്ച് സര്‍ക്കാര്‍ മാനദണ്ഡം നിശ്ചയിച്ചാല്‍ മതിയാകും.
അഴുക്ക് മുതല്‍ സമ്പത്ത് വരെ
മാലിന്യം എന്നൊന്നില്ല. നാം വൃത്തികേടാക്കി മാറ്റിയത് വെറും ഭൂമിയാണ്. അതിനെ ഭൂമിയിലേക്ക് തിരികെ കൊണ്ടുവരേണ്ടത് നമ്മുടെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. ഇത് മാലിന്യത്തില്‍ നിന്ന് സമ്പത്തിലേക്കുള്ള ഒരു യാത്രയാകാം. നമുക്ക് എന്തെങ്കിലും ഉപയോഗിക്കാന്‍ അറിയാമോ ഇല്ലയോ എന്നത് ഒരു ചോദ്യം മാത്രമാണ്. എല്ലാം നമ്മുടെ ക്ഷേമത്തിനായി ഉപയോഗിക്കാന്‍ പഠിക്കേണ്ട ഒരു കാലം വന്നിരിക്കുന്നു. ഇതിനാവശ്യമായ സാങ്കേതിക വിദ്യകള്‍ ഇപ്പോള്‍ തന്നെ ലഭ്യമാണ്. കുറച്ച് വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പ്, സിംഗപ്പൂരിലെ മലിനജല ശുദ്ധീകരണ പ്ലാന്റില്‍ നിന്ന് വന്ന ശുദ്ധീകരിച്ച വെള്ളം കുടിച്ച് സിംഗപ്പൂര്‍ പ്രധാനമന്ത്രി ഇത് തെളിയിച്ചു, വെള്ളം എത്ര ശുദ്ധമാണെന്ന് തെളിയിക്കാന്‍. തീര്‍ച്ചയായും, നമ്മുടെ വിഭവങ്ങള്‍ വിവേകത്തോടെ കൈകാര്യം ചെയ്താല്‍ ഇന്ത്യയില്‍ ഇപ്പോഴും കുടിക്കാന്‍ ആവശ്യമായ വെള്ളം നമുക്കുണ്ട്, അതിനാല്‍ വ്യാവസായിക-കാര്‍ഷിക ആവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് ആവശ്യമായ അളവില്‍ മാത്രം വെള്ളം ശുദ്ധീകരിച്ച് ചികിത്സയുടെ ചിലവ് കുറയ്ക്കാന്‍ നമുക്ക് കഴിയും.
നദി മലിനീകരണം നേരിടാന്‍
എന്നിരുന്നാലും, ഇത് പരിഹരിക്കാനാവാത്ത പ്രശ്‌നമല്ല. ഈ പ്രശ്‌നം ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളില്‍ പരിഹരിക്കാന്‍ കഴിയും, ഇതിനുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകള്‍ ഇതിനകം നിലവിലുണ്ട്. കര്‍ക്കശമായ നിയമങ്ങളും അവ നടപ്പാക്കാന്‍ ആവശ്യമായ ദൃഢനിശ്ചയവുമാണ് വേണ്ടത്. നദികള്‍ വൃത്തിയാക്കാന്‍ പോകേണ്ടതില്ല. നാം അവയെ മലിനമാക്കുന്നത് നിര്‍ത്തിയാല്‍, ഒരു പ്രളയകാലത്ത് അവ സ്വയം വൃത്തിയാക്കും.
കര്‍ശന നിയമങ്ങളും അത് നടപ്പാക്കാനുള്ള ദൃഢനിശ്ചയവുമാണ് വേണ്ടത്
ഒരു രാഷ്ട്രമെന്ന നിലയില്‍ ഇന്ത്യ നദി മലിനീകരണം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതില്‍ ഗൗരവമുള്ളതാണെങ്കില്‍, പൊതു-സ്വകാര്യ പങ്കാളിത്തം സ്ഥാപിക്കുകയും സുസ്ഥിരമായും കാര്യക്ഷമമായും പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും വേണം. ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളില്‍ ഇന്ത്യയിലെ റോഡുകള്‍ വികസിപ്പിച്ച രീതി അത്തരം സംരംഭങ്ങള്‍ സാധ്യമാണ് എന്നതിന്റെ ഉദാഹരണമാണ്. ഈ വശങ്ങള്‍ക്ക് മുന്‍ഗണന നല്‍കിയിട്ടില്ലെന്ന് മാത്രം. ഇത് പരിഹരിക്കാന്‍ പതിറ്റാണ്ടുകള്‍ എടുക്കുന്നില്ല. സാങ്കേതിക വിദ്യകള്‍ കൈയിലിരിക്കുമ്പോള്‍, വേണ്ടത് നിര്‍വ്വഹിക്കാനുള്ള ഉദ്ദേശവും പ്രതിബദ്ധതയുമാണ്.
എല്ലാവരുടെയും മാലിന്യങ്ങള്‍ വലിച്ചെടുക്കാനും അവര്‍ക്ക് ശുദ്ധമായ ഒരു ഭാവി പ്രദാനം ചെയ്യാനും കഴിവുള്ള അമ്മയെപ്പോലെയുള്ള കഥാപാത്രങ്ങളുടെ പ്രാകൃത പ്രതിച്ഛായ വീണ്ടെടുക്കാന്‍ അടുത്ത ഏതാനും വര്‍ഷങ്ങളില്‍ നമ്മുടെ നദികളെ സഹായിക്കാന്‍ നമുക്ക് കഴിയുമെന്ന് ഞാന്‍ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. നമ്മുടെ നദികള്‍ ശുദ്ധമായി സൂക്ഷിക്കുന്നത് നമ്മുടെ നിലനില്‍പ്പിന് മാത്രമല്ല. മനുഷ്യന്റെ ആത്മാവിനെ ഉയര്‍ത്തിപ്പിടിക്കാന്‍ അത്തരം പ്രതീകാത്മകത വളരെ അത്യാവശ്യമാണ്.
CONTENT HIGHLIGHTS;Call Ocean Cleanup?: Ready to Save India’s Polluted Rivers?
