അന്തരിച്ച മുന്‍ പ്രധാനമന്ത്രി ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗിന്റെ ജീവിതം എപ്പോഴും ഒരു തുറന്ന പുസ്തകമാണെന്ന് അദ്ദേഹത്തോട് അടുപ്പമുള്ളവര്‍ പറഞ്ഞിരുന്നു. ഇന്ത്യയെന്ന മഹാരാജ്യത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക രംഗത്ത് വന്‍ കുതിച്ചുച്ചാട്ടത്തിന് വളമാകുന്ന നിരവധി പദ്ധതികളും പരിപാടികളും ആസൂത്രണം ചെയ്ത മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് രാജ്യം കണ്ട മികച്ച ഭരണാധികാരി തന്നെയാണ്. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ധനകാര്യ മന്ത്രിയായി സാമ്പത്തിക പരിഷ്‌കര്‍ത്താവായാണ് ഉയര്‍ന്നുവന്നതെങ്കിലും, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രധാനമന്ത്രിപദം രാഷ്ട്രീയ കലഹങ്ങളാലും അഴിമതി ആരോപണങ്ങളാലും ചുറ്റപ്പെട്ടു. ധനമന്ത്രിയായിരിക്കെ മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ഇന്ത്യയെ ആഗോളതലത്തിലെത്തിച്ചെങ്കിലും പ്രധാനമന്ത്രിയായിരിക്കെ ദുര്‍ബലനായ പ്രധാനമന്ത്രിയാണെന്ന് അദ്ദേഹം നിരന്തരം ആക്ഷേം കേള്‍ക്കേണ്ടി വന്നു. അപ്പോള്‍ ധനമന്ത്രി മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് വേഴ്‌സസ് പ്രധാനമന്ത്രി മന്‍മോഹന്‍ സിങ്ങില്‍ ആര്‍ക്കാണ് മുന്‍തൂക്കം? നമുക്ക് മനസ്സിലാക്കാന്‍ ശ്രമിക്കാം.
ധനമന്ത്രി മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ്
1991-ല്‍ ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ധനമന്ത്രിയായി ചുമതലയേല്‍ക്കുമ്പോള്‍, രാജ്യം അതിന്റെ അന്താരാഷ്ട്ര കടങ്ങള്‍ തിരിച്ചടക്കുന്നതിന്റെ വക്കിലായിരുന്നു, പണപ്പെരുപ്പം, വിദേശനാണ്യ കരുതല്‍ ശേഖരം കുറയുക തുടങ്ങിയ പ്രശ്നങ്ങളില്‍ മല്ലിടുകയായിരുന്നു.
ധനമന്ത്രിയെന്ന നിലയില്‍ മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ഇന്ത്യയുടെ സാമ്പത്തിക ഉദാരവല്‍ക്കരണത്തിന്റെ ശില്പിയായി. അദ്ദേഹം വലിയ തോതില്‍ പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ നടപ്പാക്കി. രൂപയുടെ മൂല്യത്തകര്‍ച്ച, വ്യാപാര ഉദാരവല്‍ക്കരണം, സര്‍ക്കാര്‍ സംരംഭങ്ങളുടെ സ്വകാര്യവല്‍ക്കരണം, നേരിട്ടുള്ള വിദേശ നിക്ഷേപത്തിന് (എഫ്ഡിഐ) ഊന്നല്‍ നല്‍കിയത് എന്നിവ ഇതില്‍ ഉള്‍പ്പെടുന്നു. ധനമന്ത്രിയായിരിക്കെ മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ഇന്ത്യയുടെ സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയെ കമ്പോളാധിഷ്ഠിത തുറന്ന സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയാക്കാന്‍ ശ്രമിച്ചു, അത് ഒരു പരിധി വരെ വിജയിച്ചു. ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ആരംഭിച്ച സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയുടെ ഉദാരവല്‍ക്കരണം ഫാക്ടറികള്‍ ആരംഭിക്കുന്നതിനും വികസിപ്പിക്കുന്നതിനും ഉപകരണങ്ങള്‍ ഇറക്കുമതി ചെയ്യുന്നതിനും സര്‍ക്കാര്‍ അനുമതി ആവശ്യമില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കി.
മൂലധന വിപണികളില്‍ നിന്ന് ധനസമാഹരണം സുഗമമാക്കുന്ന സാമ്പത്തിക നയങ്ങള്‍ ഡോ. സിംഗ് രൂപീകരിച്ചു, വൈദ്യുതി, സിവില്‍ ഏവിയേഷന്‍, ടെലികമ്മ്യൂണിക്കേഷന്‍, ഹൈവേകള്‍, തുറമുഖങ്ങള്‍ തുടങ്ങി ബാങ്കിംഗ്, ഇന്‍ഷുറന്‍സ്, കേബിള്‍ ടെലിവിഷന്‍ തുടങ്ങിയ മേഖലകളില്‍ സ്വകാര്യ നിക്ഷേപത്തിന് വഴിതുറന്നു. ഡോ. സിംഗിന്റെ ആഗോളവല്‍ക്കരണ നയങ്ങള്‍ ഇന്ത്യന്‍ കമ്പനികള്‍ക്ക് ആഗോള വിപണിയിലേക്കും പണത്തിലേക്കും സാങ്കേതികവിദ്യയിലേക്കും പ്രവേശനം നല്‍കി. ധനമന്ത്രിയായിരിക്കെ, ഡോ. ലൈസന്‍സ് രാജ് അവസാനിപ്പിച്ചതിന്റെ ബഹുമതിയും അദ്ദേഹത്തിനുണ്ട്.
മന്‍മോഹന്‍ സിങ്ങിന്റെ സാമ്പത്തിക നയങ്ങള്‍ കാരണം 1990-കളില്‍ ഇന്ത്യയിലെ വ്യവസായങ്ങള്‍ അതിവേഗം വളര്‍ന്നുവെന്നും പണപ്പെരുപ്പം നിയന്ത്രിക്കാനായെന്നും വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. ധനമന്ത്രിയായിരുന്ന ഡോ. സിംഗിന്റെ ഭരണകാലം സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയുടെ അവസ്ഥ മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ വലിയ തോതില്‍ വിജയിച്ചതായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, അദ്ദേഹം നടപ്പാക്കിയ സാമ്പത്തിക പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ കാരണം വര്‍ദ്ധിച്ച വരുമാന അസമത്വം ഇല്ലാതാക്കാന്‍ ഡോ.
പ്രധാനമന്ത്രി മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ്
2004ലെ ലോക്സഭാ തെരഞ്ഞെടുപ്പിന് ശേഷം കോണ്‍ഗ്രസ് സര്‍ക്കാര്‍ രൂപീകരിക്കാന്‍ പോകുന്നുവെന്ന് വ്യക്തമായതോടെ അന്നത്തെ കോണ്‍ഗ്രസ് അധ്യക്ഷ സോണിയാ ഗാന്ധി രാജ്യത്തിന്റെ പ്രധാനമന്ത്രിയാകുമെന്ന് ഉറപ്പായി. എന്നാല്‍ സോണിയ ഗാന്ധിയുടെ വിദേശ വംശജരെക്കുറിച്ചുള്ള ചോദ്യങ്ങളും എതിര്‍പ്പുകളും കാരണം അവര്‍ പ്രധാനമന്ത്രിയാകാന്‍ വിസമ്മതിച്ചു. ഇതിന് പിന്നാലെയാണ് മന്‍മോഹന്‍ സിംഗിനെ പ്രധാനമന്ത്രി സ്ഥാനത്തേക്ക് തിരഞ്ഞെടുത്തത്. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് പ്രധാനമന്ത്രിയായപ്പോള്‍, ഇന്ത്യയുടെ സമ്പദ്വ്യവസ്ഥ ഇതിനകം തന്നെ തുറന്ന് അതിവേഗം വളരുകയായിരുന്നു. ഡോ. സിംഗ് പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന കാലത്ത് ജിഡിപിയില്‍ ഗണ്യമായ വര്‍ദ്ധനവുണ്ടായി, ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വേഗത്തില്‍ വളരുന്ന സമ്പദ്വ്യവസ്ഥകളിലൊന്നായി ഇന്ത്യ ഉയര്‍ന്നു.
പ്രധാനമന്ത്രിയായതിന് ശേഷവും ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ധനമന്ത്രിയെന്ന നിലയില്‍ 90-കളുടെ തുടക്കത്തില്‍ താന്‍ അടിത്തറ പാകിയ സാമ്പത്തിക പരിഷ്‌കാരങ്ങള്‍ക്കായി വാദിക്കുന്നത് തുടര്‍ന്നു. എന്നാല്‍ പ്രധാനമന്ത്രിയായ ശേഷം ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് തന്റെ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ചത് പൊതുജനക്ഷേമ നയങ്ങളും MNREGA, വിവരാവകാശം തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളും നടപ്പിലാക്കുന്നതിലാണ്. പ്രധാനമന്ത്രിയായ ശേഷം, സഖ്യസര്‍ക്കാരിന്റെ നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ക്കുള്ളില്‍ നിന്നുകൊണ്ട് ഡോ. തന്റെ സഖ്യകക്ഷികളുമായി സമവായം നിലനിറുത്തേണ്ടതും അവരെ എല്ലായ്പ്പോഴും കൂടെ കൊണ്ടുപോകേണ്ടതും അദ്ദേഹത്തിന് ആവശ്യമായിരുന്നു എന്നാണ് ഇതിനര്‍ത്ഥം
കൂട്ടുകക്ഷി രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ സമ്മര്‍ദങ്ങള്‍ കാരണം ജിഎസ്ടി, എഫ്ഡിഐ തുടങ്ങിയ വിഷയങ്ങളില്‍ തീരുമാനങ്ങള്‍ എടുക്കുന്നതില്‍ ഡോ. ഈ സുപ്രധാന വിഷയങ്ങളില്‍ തീരുമാനങ്ങളെടുക്കാന്‍ വൈകിയതിനാല്‍, അദ്ദേഹത്തിന്റെ സര്‍ക്കാരില്‍ നയപക്ഷാഘാതം (നയ വിഷയങ്ങളില്‍ തീരുമാനമെടുക്കാനുള്ള കഴിവില്ലായ്മ) വന്നതായി പറയപ്പെടുന്നു. മന്‍മോഹന്‍ സിങ്ങിന്റെ വിമര്‍ശകര്‍ അദ്ദേഹത്തെ പലപ്പോഴും ദുര്‍ബലനായ പ്രധാനമന്ത്രി എന്നാണ് വിളിച്ചിരുന്നത്. പ്രധാനമന്ത്രി എന്ന നിലയില്‍ ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗിന് യഥാര്‍ത്ഥ അധികാരമില്ലെന്നും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗവണ്‍മെന്റിന്റെ എല്ലാ സുപ്രധാന തീരുമാനങ്ങളും സോണിയാ ഗാന്ധിയുടെ അംഗീകാരത്തിന് ശേഷമാണ് എടുത്തതെന്നും അദ്ദേഹത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയ എതിരാളികളും പറയാറുണ്ടായിരുന്നു.
അന്താരാഷ്ട്ര കാര്യങ്ങളില്‍ ശാന്തവും നയതന്ത്രപരവുമായ സമീപനത്തിന് റഷ്യ, അമേരിക്ക തുടങ്ങിയ വന്‍ശക്തികളുമായും ഏഷ്യയിലെ പ്രധാന രാജ്യങ്ങളുമായും ബന്ധം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനായി അദ്ദേഹം പ്രവര്‍ത്തിച്ചു. ചില സഖ്യകക്ഷികളുടെ ശക്തമായ എതിര്‍പ്പ് അവഗണിച്ച്, ഇന്ത്യയും അമേരിക്കയും തമ്മിലുള്ള ആണവ കരാറില്‍ ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് തുടര്‍ന്നും പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും ഒടുവില്‍ അത് യാഥാര്‍ത്ഥ്യമാക്കുന്നതില്‍ വിജയിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ കരാര്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിദേശനയത്തിന്റെ പ്രധാന നേട്ടമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. പ്രധാനമന്ത്രി പദത്തിലെ ആദ്യ ടേമിന്റെ അവസാനത്തില്‍ ഇന്ത്യയും ആഗോള സാമ്പത്തിക മാന്ദ്യത്തിന്റെ പിടിയിലായി. രാജ്യത്ത് പണപ്പെരുപ്പം വര്‍ധിക്കുകയും രൂപ ദുര്‍ബലമാകുകയും വികസനത്തിന്റെ വേഗത കുറയുകയും ചെയ്തു എന്നതായിരുന്നു ഫലം. അദ്ദേഹത്തിന്റെ സര്‍ക്കാരിന് ഫലപ്രദമായ തീരുമാനങ്ങളെടുക്കാന്‍ കഴിയുന്നില്ലെന്ന് ആക്ഷേപം ഉയര്‍ന്നിരുന്നു. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് രണ്ടാം തവണ പ്രധാനമന്ത്രിയായത് അഴിമതിയുടെയും കുംഭകോണത്തിന്റെയും ആരോപണങ്ങളാല്‍ വലയം ചെയ്യപ്പെട്ടു. 2ജി സ്പെക്ട്രം, കല്‍ക്കരി വിതരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അഴിമതി ആരോപണങ്ങള്‍ അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രതിച്ഛായ തകര്‍ത്തു. രണ്ടാം ടേമിന്റെ അവസാന നാളുകളില്‍ 2ജി അഴിമതിക്കേസില്‍ തനിക്കും പാര്‍ട്ടിക്കും എതിരെ നടന്ന കുപ്രചരണങ്ങള്‍ മന്‍മോഹന്‍ സിംഗിനെ വിഷമിപ്പിച്ചിരുന്നു. ‘ഡിഎംകെയുടെ ടെലികോം മന്ത്രി എ രാജയ്ക്ക് പുറത്തേക്കുള്ള വഴി കാണിക്കണമെന്ന് ഡോ. മന്‍മോഹന്‍ സിംഗ് ആഗ്രഹിച്ചു. അദ്ദേഹം മനസ്സില്‍ ഉറപ്പിച്ചിരുന്നുവെങ്കിലും കരുണാനിധി സമ്മതിച്ചില്ല. ഇതുമൂലം മന്‍മോഹന്‍ സിംഗിന് തന്റെ സര്‍ക്കാരിന്റെ സ്ഥിരത നഷ്ടപ്പെട്ടു. 2009 ലെ ലോക്സഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ മത്സരിക്കാന്‍ മന്‍മോഹന്‍ സിങ് വിസമ്മതിച്ചിരുന്നു.