ഡല്‍ഹി നിയമസഭയിലേക്കുള്ള തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ഫെബ്രുവരി അഞ്ചിന് നടക്കാനിരിക്കെ നിലവില്‍ ഭരണം കൈയ്യാളുന്ന എഎപിയും മുഖ്യ പ്രതിപക്ഷമായ ബിജെപിയും തമ്മിലുള്ള സോഷ്യല്‍ മീഡിയ പ്രചാരണം ഉച്ചസ്ഥായിയിലാണ്. പലതരത്തിലുള്ള കുപ്രചാരണങ്ങളും വാദ-പ്രതിവാദങ്ങളുമായി ഡല്‍ഹി രാഷ്ട്രീയം പുതിയ പാത വെട്ടി മുന്നേറുകയാണ്. അതിനിടയില്‍ ഡല്‍ഹിയിലെ തിഹാര്‍ സെന്‍ട്രല്‍ ജയിലിന്റെ ഗേറ്റില്‍ ”കെജ്‌രിവാൾ അയേംഗേ” ( ‘केजरीवाल आयेंगे’) എന്ന ഹോര്‍ഡിംഗുകള്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന രണ്ട് ചിത്രങ്ങള്‍ സോഷ്യല്‍ മീഡിയയില്‍ വൈറലായിട്ടുണ്ട്. ആം ആദ്മി പാര്‍ട്ടി (എഎപി) കണ്‍വീനറും ഡല്‍ഹി മുന്‍ മുഖ്യമന്ത്രിയുമായ അരവിന്ദ് കെജ്‌രിവാളിനെതിരെ സോഷ്യല്‍ മീഡിയ ഉപയോക്താക്കള്‍ ചിത്രങ്ങള്‍ പങ്കുവെച്ച് പരിഹസിച്ചു.
ഡല്‍ഹി മദ്യ കുംഭകോണക്കേസില്‍ 2024 മാര്‍ച്ച് 21 ന് അരവിന്ദ് കെജ്‌രിവാളിനെ കസ്റ്റഡിയിലെടുക്കുകയും 2024 ഏപ്രില്‍ 1 ന് തിഹാര്‍ ജയിലിലേക്ക് അയയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. 2024 സെപ്റ്റംബര്‍ 13 ന് അദ്ദേഹത്തിന് ജാമ്യം ലഭിച്ചു . ഈ പശ്ചാത്തലത്തിലാണ് ചിത്രം സോഷ്യല്‍ മീഡിയയില്‍ പങ്കുവെക്കുന്നത്.
ബി.ജെ.പി അനുഭാവിയായ ജിതേന്ദ്ര പ്രതാപ് സിംഗ് ( @ jpsin1 ) എക്സില്‍ ചിത്രം പങ്കിട്ടു. തിഹാര്‍ ജയിലിന്റെ ഗേറ്റിന് മുന്നില്‍ കെജ്‌രിവാൾ വീണ്ടും വരും എന്നെഴുതിയ ബാനര്‍ കണ്ടതായി ട്വീറ്റില്‍ പറയുന്നു. നിരവധി അവസരങ്ങളില്‍ ജിതേന്ദ്ര പ്രതാപ് സിംഗ് പങ്കിട്ട തെറ്റായ വിവരങ്ങള്‍ വസ്തുതാ പരിശോധനയ്ക്ക് വിധേയമായിട്ടുണ്ട്.
സോഷ്യല്‍ മീഡിയയിലെ തെറ്റായ വിവരങ്ങള്‍ക്കും തെറ്റിദ്ധരിപ്പിക്കുന്ന ഉള്ളടക്കത്തിനുമെതിരെ പോരാടുന്ന ‘പൗരന്മാരുടെ’ കൂട്ടായ്മയാണെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്ന എക്സ്‌ക്ലൂസീവ് മൈന്‍ഡ്സ് ( @ എക്സ്‌ക്ലൂസീവ്ബമൈന്‍ഡ്സ് ) എന്ന മറ്റൊരു എക്സ് ഉപയോക്താവും സമാനമായ ഒരു പോസ്റ്റ് പങ്കിട്ടു. ഈ ഉപയോക്താവ് അതിന്റെ ഇന്‍സ്റ്റാഗ്രാം ഹാന്‍ഡിലിലും ഫോട്ടോ പങ്കിട്ടു. മറ്റ് നിരവധി സോഷ്യല്‍ മീഡിയ ഉപയോക്താക്കള്‍ ചിത്രം പങ്കിടുകയും സമാനമായ അവകാശവാദങ്ങള്‍ ഉന്നയിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
എന്താണ് സത്യാവസ്ഥ?
പോസ്റ്റുകളില്‍ ഉപയോഗിച്ച ചിത്രങ്ങളില്‍ ഒരു റിവേഴ്‌സ് ഇമേജ് സെര്‍ച്ച് നടത്തി. ജിതേന്ദ്ര പ്രതാപ് സിംഗും എക്സ്‌ക്ലൂസീവ് മൈന്‍ഡ്സ് എന്നീ രണ്ട് അക്കൗണ്ടുകളില്‍ നിന്നും വന്ന പോസ്റ്റിലെ ചിത്രങ്ങള്‍ വ്യാജമാണെന്ന് മനസിലാക്കി. തിഹാര്‍ ജയില്‍ ഗേറ്റിന്റെ നിരവധി ചിത്രങ്ങളിലേക്ക് ഞങ്ങളെ നയിച്ചു. ഒരു ഫോട്ടോയിലും കെജ്രിവാള്‍ ബാനര്‍ ഇല്ല. ഇന്ത്യ ന്യൂസിന്റെ ഒരു വാര്‍ത്താ റിപ്പോര്‍ട്ട് ഞങ്ങള്‍ കണ്ടെത്തി , അവിടെ യഥാര്‍ത്ഥ ചിത്രത്തിന്റെ ക്രെഡിറ്റ് വാര്‍ത്താ ഏജന്‍സിയായ പ്രസ് ട്രസ്റ്റ് ഓഫ് ഇന്ത്യയ്ക്ക് അവര്‍ നല്‍കുന്നത്. ആ ചിത്രത്തില്‍ ”കെജ്‌രിവാൾ അയേംഗേ” എന്ന പോസ്റ്റര്‍ കാണുന്നില്ല.
എക്സ്‌ക്ലൂസീവ് മൈന്‍ഡ്സിന്റെ പോസ്റ്റിലുള്ള ചിത്രത്തിലെ ഒരു റിവേഴ്‌സ് സെര്‍ച്ച് ഇമേജ് ഞങ്ങളെ ഗെറ്റി ഇമേജസിന്റെ സ്റ്റോക്ക് ഫോട്ടോകളിലെ യഥാര്‍ത്ഥ ചിത്രത്തിലേക്ക് നയിച്ചു , അവിടെ ഫോട്ടോയുടെ ക്രെഡിറ്റ് ഇന്ത്യ ടുഡേ ഗ്രൂപ്പിന് നല്‍കിയിട്ടുണ്ട് . മുകളിലെ ഫോട്ടോ പോലെ, ഇതിലും കെജരിവാള്‍ ബാനര്‍ ഇല്ല.
ഒറിജിനല്‍ ചിത്രവും വൈറലായ ഫോട്ടോയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോള്‍, ബാനറും തൂണും ഒപ്പം മേഘങ്ങളുള്ള തെളിഞ്ഞ ആകാശവും യഥാര്‍ത്ഥ ചിത്രത്തില്‍ ഇല്ലെന്ന് ഞങ്ങള്‍ ശ്രദ്ധിച്ചു. അവ യഥാര്‍ത്ഥ ഫോട്ടോയില്‍ ചേര്‍ത്തിട്ടുണ്ട്. യഥാര്‍ത്ഥ ചിത്രത്തിന്റെ ഗേറ്റിന് പുറത്തുള്ള സ്‌കൂട്ടറിലുണ്ടായിരുന്ന ആളെയും പോലീസുകാരനെയും ചിത്രത്തില്‍ നിന്ന് ഡിജിറ്റലായി നീക്കം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഗെറ്റി ഇമേജസ് വാട്ടര്‍മാര്‍ക്ക് അങ്ങനെയാണ്. രണ്ട് ചിത്രങ്ങളും സൂക്ഷ്മമായി പരിശോധിച്ചാല്‍, ചിത്രത്തിലെ മറ്റ് ചെറിയ വിശദാംശങ്ങള്‍ അതേപടി നിലനില്‍ക്കുമെന്ന് കാണിക്കുന്നു, ഉദാഹരണത്തിന്, പരിസരത്ത് മോട്ടോര്‍ ബൈക്ക് ഓടിക്കുന്ന ഒരു മനുഷ്യനെ ഗേറ്റിന്റെ കമ്പികള്‍ക്കിടയിലൂടെ കണ്ടെത്താനാകും. ഗേറ്റിനുള്ളിലെ കാല്‍നടയാത്രക്കാര്‍ പോലും അങ്ങനെ തന്നെ.
കൂടാതെ, 2024 ഓഗസ്റ്റില്‍ എഎപി”കെജ്‌രിവാൾ അയേംഗേ” എന്ന പ്രചാരണം ആരംഭിച്ചത് ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതാണ്. കെജ്‌രിവാളിന്റെ ഫോട്ടോയും മുദ്രാവാക്യവും ഉള്ള ഹോര്‍ഡിംഗുകള്‍ ഡല്‍ഹിയിലുടനീളം സ്ഥാപിച്ചിരുന്നു. 2024 ഓഗസ്റ്റ് 22 മുതലുള്ള പാര്‍ട്ടിയുടെ ഔദ്യോഗിക ഹാന്‍ഡില്‍ നിന്നുള്ള ഒരു ഇന്‍സ്റ്റാഗ്രാം പോസ്റ്റ് ചുവടെയുണ്ട്. ചുരുക്കത്തില്‍, തിഹാര്‍ സെന്‍ട്രല്‍ ജയില്‍ ഗേറ്റിന്റെ ഗേറ്റിന് സമീപമുള്ള ”കെജ്‌രിവാൾ അയേംഗേ” ഹോര്‍ഡിംഗിന്റെ വൈറലായ ഫോട്ടോകള്‍ കൃത്രിമമായി നിര്‍മ്മിച്ചവയാണെന്ന് കണ്ടെത്തി.