ബംഗ്ലാദേശില്‍ ജൂലായ്- ഓഗസ്റ്റ് മാസങ്ങളില്‍ നടന്ന വിദ്യാര്‍ത്ഥി പ്രക്ഷോഭവും തുടര്‍ന്നുണ്ടായ കലാപവും രാജ്യത്തിന് ഏല്‍പ്പിച്ചത് വമ്പന്‍ തിരിച്ചടി ആയിരുന്നു. പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന ഷെയ്ഖ് ഹസീന്ക്ക് പ്രക്ഷോഭക്കാരെ നേരിടാന്‍ സാധിക്കാതെ ഇന്ത്യയിലേക്ക് പലായനം ചെയ്യേണ്ടി വന്നു. നോബേല്‍ ജേതാവ് മുഹമ്മദ് യൂനസിന്റെ നേതൃത്വത്തില്‍ ഇടക്കാല സര്‍ക്കാരാണ് കലാപത്തിനു ശേഷം ബംഗ്ലാദേശ് ഭരിക്കുന്നത്. ഷെയ്ഖ് ഹസീനയുടെ സര്‍ക്കാരിന്റെ പതനത്തിനുശേഷം ഇന്ത്യ അവര്‍ക്ക് അഭയം നല്‍കിയതോടെ ഇരു രാജ്യങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള ബന്ധം പരിമിതമാണ്. പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ വ്യാപാര-വാണിജ്യ മേഖലകളില്‍ ഇവ വലിയ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയിട്ടുണ്ട്. കൊല്‍ക്കത്തയിലെ താക്കൂര്‍പുക്കൂര്‍ പ്രദേശത്തെ പ്രശസ്തമായ സരോജ് ഗുപ്ത കാന്‍സര്‍ സെന്റര്‍ ആന്‍ഡ് റിസര്‍ച്ച് ഇന്‍സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് (എസ്ജിസിസിആര്‍ഐ) പരിസരത്ത് ഒഴിഞ്ഞുകിടക്കുന്ന ഹോട്ടലുകള്‍ ഇരു അയല്‍ക്കാര്‍ തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തിലുണ്ടായ വിള്ളലിന്റെ സൂചനയാണെന്ന് വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നു. ഈ പ്രദേശത്ത് 50 ഓളം അതിഥി മന്ദിരങ്ങളുണ്ട്, അവ പ്രധാനമായും ബംഗ്ലാദേശി രോഗികള്‍ക്കും അവരുടെ കൂടെയുള്ളവര്‍ക്കും സേവനം നല്‍കുന്നു. ഒരിക്കല്‍ അതിഥികളാല്‍ തിങ്ങിനിറഞ്ഞ ഈ വീടുകള്‍ ഇപ്പോള്‍ ബംഗ്ലാദേശി പൗരന്മാരുടെ വരവിനായി കാത്തിരിക്കുകയാണ്. വിസ സേവനങ്ങള്‍ സാധാരണ നിലയിലാകാത്തതിനാല്‍ അയല്‍ രാജ്യങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള രോഗികളുടെ ഒഴുക്ക് കുത്തനെ കുറഞ്ഞു. ഇപ്പോള്‍ ഈ പ്രദേശം ശാന്തമായി.
ഓഗസ്റ്റ് 5 ന് ഹസീന രാജ്യം വിടാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതയായതിനെ തുടര്‍ന്ന് ബംഗ്ലാദേശിലുടനീളം വ്യാപകമായ അക്രമത്തില്‍ നിരവധി ഇന്ത്യന്‍ വിസ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ഇന്ത്യന്‍ കള്‍ച്ചറല്‍ സെന്ററും പ്രതിഷേധക്കാര്‍ തീയിട്ടു. സംഭവത്തെത്തുടര്‍ന്ന് ന്യൂഡല്‍ഹിയിലെ എല്ലാ വിസ അപേക്ഷാ കേന്ദ്രങ്ങളും ഉടന്‍ അടച്ചുപൂട്ടാന്‍ കാരണമായി. ധാക്ക, രാജ്ഷാഹി, ചിറ്റഗോങ്, സില്‍ഹെറ്റ്, ഖുല്‍ന കേന്ദ്രങ്ങള്‍ മുമ്പ് വിസ നല്‍കിയിരുന്നു. നിലവില്‍ എമര്‍ജന്‍സി സെന്ററുകളില്‍ മാത്രമാണ് വിസ അനുവദിക്കുന്നത്. ബംഗ്ലദേശിലെ ഇന്ത്യന്‍ ഹൈക്കമ്മീഷണര്‍ പ്രണയ് വര്‍മ അടുത്തിടെ ബംഗ്ലദേശ് മാധ്യമങ്ങളോട് പറഞ്ഞു, നിലവില്‍ മെഡിക്കല്‍ ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കും മറ്റ് അടിയന്തര ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കും മാത്രമാണ് വിസ അനുവദിക്കുന്നതെന്നും ഇന്ത്യയിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്യുന്നവര്‍ മൂന്നാം രാജ്യ വിസയ്ക്ക് അപേക്ഷിക്കണമെന്നും. സാധാരണ വിസ പ്രോസസ്സിംഗ് സേവനങ്ങള്‍ പുനരാരംഭിക്കാന്‍ കുറച്ച് സമയമെടുക്കുമെന്നും അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേര്‍ത്തു. സുരക്ഷാ കാരണങ്ങളാല്‍ മനുഷ്യവിഭവശേഷി ഇല്ലാത്തതാണ് വിസ അനുവദിക്കുന്നതിനുള്ള പ്രധാന തടസ്സമായി കാണുന്നത്. എന്നാല്‍ ബംഗ്ലാദേശിലെ ഇടക്കാല ഗവണ്‍മെന്റിലെ ഉപദേശകരിലൊരാളായ സൈദ റിസ്വാന ഹസന്‍ അടുത്തിടെ പറഞ്ഞു, ‘ബംഗ്ലാദേശികള്‍ക്ക് വിസ നിയന്ത്രിക്കാന്‍ ഒരു കാരണവും ഞങ്ങള്‍ കാണുന്നില്ല. ബംഗ്ലാദേശിലെ സാഹചര്യം അത്തരമൊരു നിയന്ത്രണത്തിന് ആവശ്യപ്പെടുമെന്ന് ഞാന്‍ കരുതുന്നില്ല. ‘യുഎസ്, ജപ്പാന്‍ അല്ലെങ്കില്‍ യൂറോപ്യന്‍ യൂണിയന്‍ ഒരു നിയന്ത്രണവും ഏര്‍പ്പെടുത്തിയിട്ടില്ലെന്നും അദ്ദേഹം ചൂണ്ടിക്കാട്ടി.
ബംഗാളില്‍ വ്യാപാരം തകര്‍ന്നു
വിസ നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ബിസിനസുകളെ സാരമായി ബാധിച്ചു. ”നേരത്തെ, ഞാന്‍ ബംഗ്ലാദേശില്‍ നിന്നുള്ള 10 അതിഥികള്‍ക്ക് എല്ലാ ദിവസവും ആതിഥ്യം വഹിക്കുമായിരുന്നു. ഇപ്പോള്‍ ആ എണ്ണം ഗണ്യമായി കുറഞ്ഞു. കഴിഞ്ഞ മാസം എനിക്ക് ഒരു അതിഥി മാത്രമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ,” താക്കൂര്‍പുക്കൂറില്‍ ഗസ്റ്റ് ഹൗസുകളും കറന്‍സി എക്‌സ്‌ചേഞ്ച് സര്‍വീസുകളും നടത്തുന്ന ജോയ്‌ദേവ് മിസ്ത്രി മാധ്യമങ്ങളോട് പറഞ്ഞു. കൊല്‍ക്കത്തയിലെ മിനി-ബംഗ്ലാദേശ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന മാര്‍ക്വിസ് സ്ട്രീറ്റ്, കെയ്ഡ് സ്ട്രീറ്റ്, എസ്പ്ലനേഡ്, ന്യൂമാര്‍ക്കറ്റ് ഏരിയകള്‍ക്ക് ചുറ്റുമുള്ള ബിസിനസ്സുകളും സമാനമായ കാലാവസ്ഥയാണ് നേരിടുന്നത്. ബിസിനസ് നഷ്ടത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഡാറ്റ ലഭ്യമല്ല. എന്നാല്‍ ഞങ്ങള്‍ ബംഗ്ലാദേശി ഉപഭോക്താക്കളെ പൂര്‍ണ്ണമായും ആശ്രയിക്കുന്നതിനാല്‍ ഞങ്ങളുടെ പ്രദേശങ്ങളില്‍ ബിസിനസ്സ് ഏകദേശം 90 ശതമാനം കുറഞ്ഞുവെന്ന് ഞങ്ങള്‍ക്ക് പറയാന്‍ കഴിയും, മാര്‍ക്വിസ് സ്ട്രീറ്റിലെ ടൂര്‍ ഓപ്പറേറ്ററായ എംഡി മെഹ്താബ് ആലം പറഞ്ഞു.
കൂടുതല്‍ വിദേശ സഞ്ചാരികള്‍
ബ്യൂറോ ഓഫ് ഇമിഗ്രേഷന്‍ ഡാറ്റ പ്രകാരം 21 ലക്ഷം സന്ദര്‍ശകരുമായി ബംഗ്ലാദേശ്, കഴിഞ്ഞ വര്‍ഷം ഇന്ത്യയിലേക്ക് ഏറ്റവും കൂടുതല്‍ വിദേശ വിനോദസഞ്ചാരികളെ സ്വീകരിച്ച രാജ്യങ്ങളുടെ പട്ടികയില്‍ ഒന്നാമതെത്തി. ഇവരില്‍ 4.5 ലക്ഷം ബംഗ്ലാദേശികള്‍ ചികിത്സയ്ക്കായി പശ്ചിമ ബംഗാളിലെത്തി. നിലവില്‍ സംസ്ഥാനത്ത് 2.7 ലക്ഷം രോഗികളുണ്ട്. അശാന്തിക്ക് മുമ്പ്, എസ്ജിസിസിആര്‍ഐ ബംഗ്ലാദേശില്‍ നിന്നുള്ള 100-150 രോഗികള്‍ക്ക് എല്ലാ മാസവും സേവനം നല്‍കിയിരുന്നു. എന്നാല്‍ ഇപ്പോള്‍ അത് 10 ആയി കുറഞ്ഞതായി ആശുപത്രി അധികൃതര്‍ അറിയിച്ചു.
വിസ ലഭ്യമല്ലാത്തതിനാല്‍ നിരവധി രോഗികള്‍ അവരുടെ അപ്പോയിന്റ്‌മെന്റ് റദ്ദാക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ പറഞ്ഞു. ക്രെഡിറ്റ് റേറ്റിംഗ് ഏജന്‍സിയായ കെയര്‍എഡ്ജ് റേറ്റിംഗ്‌സ് കണക്കാക്കുന്നത്, ”ബംഗ്ലാദേശില്‍ നിന്ന് ഇന്ത്യയിലേക്കുള്ള വൈദ്യചികിത്സയ്ക്കുള്ള FTA (വിദേശ വിനോദസഞ്ചാരികളുടെ വരവ്) 2024 ഓഗസ്റ്റില്‍ 80 ശതമാനം കുറയും. അതിനുശേഷം അവരുടെ എണ്ണത്തില്‍ ക്രമാനുഗതമായ വര്‍ദ്ധനവ് ഉണ്ട്. എന്നാല്‍ പ്രതീക്ഷിച്ചതു പോലെയായിരുന്നില്ല. 2023 നെ അപേക്ഷിച്ച്, രാജ്യത്ത് നിന്നുള്ള എഫ്ടിഎ 10-15 ശതമാനമാകുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു.
എയര്‍ലൈന്‍സ്
”വാസ്തവത്തില്‍, ഓഗസ്റ്റ് കഴിഞ്ഞിട്ടും സ്ഥിതി മെച്ചപ്പെട്ടിട്ടില്ല,” ആലം പറഞ്ഞു. യാത്രക്കാരുടെ അഭാവം മൂലം പല ബംഗ്ലാദേശി എയര്‍ലൈനുകളും ഇന്ത്യയിലേക്കുള്ള വിമാനങ്ങളുടെ എണ്ണം കുറയ്ക്കാന്‍ നിര്‍ബന്ധിതരായി. ബിമാന്‍ ബംഗ്ലാദേശ് എയര്‍ലൈന്‍സ്, യുഎസ്-ബംഗ്ല, നോവോ എയര്‍ എന്നിവ ഇന്ത്യയിലേക്ക് ഫ്‌ലൈറ്റുകള്‍ നടത്തുന്നു. യാത്രക്കാരില്ലാത്തതിനാല്‍ നോവോ എയര്‍ ഇന്ത്യയുടെ പ്രവര്‍ത്തനം നിര്‍ത്തിവച്ചു 70 ശതമാനം സീറ്റുകളെങ്കിലും നിറഞ്ഞതായി ബിമാന്‍ ബംഗ്ലാദേശ് എയര്‍ലൈന്‍സ് ജനറല്‍ മാനേജര്‍ (പബ്ലിക് റിലേഷന്‍സ്) ബോഷ്റ ഇസ്ലാമിനെ ഉദ്ധരിച്ച് ബംഗ്ലാദേശ് മാധ്യമങ്ങള്‍ റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്തു. ഇതിനു പുറമേ ബംഗ്ലാദേശില്‍ ആഭ്യന്തര സഞ്ചാരികളുടെ നിരക്കും വളരെ കുറവാണ് കഴിഞ്ഞ രണ്ടു മാസങ്ങളില്‍ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളതെന്ന് ടൂര്‍ കമ്പിനികള്‍ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. രാജ്യം കടുത്ത സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയിലൂടെ നീങ്ങുന്നതിന്റെ സൂചനയാണ് ഇതില്‍ പ്രതിഫലിക്കുന്നതെന്ന് റിപ്പോര്‍ട്ടുകള്‍ വരുന്നു.